ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی
(حرف اول عبارت مورد نظر را انتخاب كنید)
آ |
الف |
ب |
پ |
ت |
ث |
ج |
چ |
ح |
خ |
د |
ذ |
ر |
ز |
ژ |
س |
ش |
ص |
ض |
ط |
ظ |
ع |
غ |
ف |
ق |
ک |
گ |
ل |
م |
ن |
و |
ه |
ی |
اصولاً آشنایی با واژههای تخصصی، یكی از ابزارهای فهم هر علم و دانش تخصصی است. شاید یكی از علتهای انتشار فرهنگ تخصصی، فراهم آوردن امكان درك بهتر مفاهیم، واژهها و اصطلاحات آن دانش برای فهم آسانتر متون تخصصی باشد.
در علم حقوق، واژه نامههای تخصصی اهمیت بیشتری دارند؛ زیرا در این علم بر توجه به مفاهیم دقیق واژهها در تفسیر مواد قانونی و استنباط احكام حقوقی تأكید به سزایی میشود
(به ویژه زمانی كه مقتضیات و شرایط مربوط، ارائه یك تفسیر لفظی را ایجاب مینماید). به همین لحاظ بسیاری از حقوقدانان به تهیه واژه نامههای تخصصی و حقوقی دست یازیدهاند كه شاید چشمگیرترین آنها آثار استاد گران قدر، جناب آقای دكتر محمد جعفر جعفری لنگرودی، باشد كه احتمالاً برای نخستین بار ترمینولوژی حقوق و سپس دانشنامه حقوقی را انتشار داد و به صورت مبسوط به این موضوع پرداخت. ویژگی كار آقای دكتر لنگرودی ارائه تعاریف واژههای فقهی و حقوقی بوده، با این تفاوت كه ایشان دامنه این اصطلاحات را به سایر علوم نیز تسری دادهاند. ضمن آن كه در ارائه این تعاریف الزاماً به متون پای بند نبوده و چه بسا تفسیر و برداشت خود را هم ارائه كردهاند. در هر حال باید گفت كه انتشار واژهنامههای تخصصی و حقوقی، امری بسیار بدیع و در خور توجه است.
استفاده از واژههای تخصصی در قوانین و مقررات كشور، از یك سو و تفاوت زبان حقوقی با زبان محاورهای، از سوی دیگر، سبب گردیده تا بسیاری از این واژهها امروزه برای دانشجویان حقوق قابل درك و فهم نباشد. اهمیت تعاریف اصطلاحات حقوقی در استنباطها حقوقی به نحوی است كه ناآشنایی به آنها میتواند به نتایج نادرستی بینجامد.
واژهنامهای كه پیش روی شماست، ویژگیهای خاصی دارد كه عبارتند از:
1. انتخاب واژهها بر اساس كاربرد آنها در قوانین و مقررات كشور. به همین دلیل، این واژهها از لحاظ عملی در قانون گذاری كشور دارای پیشینه هستند؛
2. تعریف واژهها فقط با استناد به تعاریف قانونی آنها به عمل آمده است بدین معنا كه در ارائه این تعاریف، از تعاریف مورد نظر قانون گذار در قوانین مصوب و تعاریف دولت در مورد مصوبات هیأت دولت و آییننامهها ... استفاده شده است. این شیوه سبب میگردد كه ترمینولوژی قوانین و مقررات دارای اهمیت بسزایی گردد؛ زیرا چه بسا ممكن است حقوقدانان در بیان تعاریف اصطلاحات اتفاق نظر نداشته باشند؛ ولی تكیه بر تعاریف ارائه شده از سوی قانون گذار در این واژهنامه سبب خواهد شد كه در عمل این تعاریف قابل اتكا و توجه گردند. بر این اساس، ارزش كاربردی این واژهنامه به لحاظ اتكای صرف آن بر تعاریف قانونی، بسیار افزایش خواهد یافت؛
3. در مواردی كه یك واژه از طرف مراجع مختلف تعریف شده است، تعاریف قانون گذار مقدم بر تعریف سایر مراجع درج گردیده است و در مورد تعاریف متعدد از طرف یك مرجع تعریف مؤخر از نظر تاریخ در مرحله اول و تعاریف به عمل آمده در تاریخهای مقدم در مراحل بعدی درج شده است. لازم به ذكر است كه تشخیص معتبر با منسوخه بودن تعریف به عهده كاربر بوده و گردآورنده ادعائی در این زمینه ندارد.
4. ویژگی خاص گردآورنده این مجموعه، كه خود در خور توجه است؛ آقای محسن قرهباغی سالیانی متمادی را در سمت مدیر اداره تنقیح قوانین در مجلس شورای اسلامی اشتغال داشتهاند و هم اینك نیز دبیر هیأت بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین و مقررات عمومی كشور هستند، و كل دوران فعالیت و تلاش كاری وی در زمینه قوانین و مقررات گذشته است؛
5. بهره گرفتن از مجموعه قوانین مصوب مجلس از بدو دوره قانون گذاری تا پایان سال 1381، مصوبات هیأت دولت، آرای وحدت رویه دیوان عالی كشور و دیوان عدالت اداری، مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، در تهیه ترمینولوژی شایان توجه است.
امید است كه انتشار این مجموعه برای جامعه علمی و دانشگاهی و دستاندركاران امر قضاوت، وكالت و قانون گذاری مفید و مثمر ثمر باشد. قطعاً انتشار هر مجموعهای كه اولین تجربه در نوع خود تلقی میشود، نواقصی در بر دارد؛ ولی ارائه دیدگاهها و پیشنهادهای اصلاحی خوانندگان محترم و صاحبنظر میتواند مشوق نویسنده برای تكمیل این مجموعه باشد.
در پایان بار دیگر از زحمات آقای محسن قرهباغی، گردآورنده این مجموعه كه فكر ابتكاری آن را ارائه نموده و قدم در این راه پر زحمت نهادهاند سپاس و قدردانی میگردد.
بهزاد پورسید
معاون پژوهشی مركز پژوهشها
مجلس شورای اسلامی