ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ز

زارع: زارع كسی است كه مالك زمین نیست و در زمین متعلق به دیگری كشاورزی می‌كند و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به مالك می‌دهد. (بند 4 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات اراضی مصوب 26/2/1339)
 
زارع صاحب نسق: زارع صاحب نسق كسی است كه مالك زمین نبوده و با دارا بودن یك یا چند عامل زراعتی شخصاً و یا با كمك خانوار خود در اراضی معینی از موقوفه زراعت می‌نماید و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به موقوفه می‌دهد. (بند 5 ماده 1 آیین‌نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب 7/9/1363 هیئت وزیران)

زبان و خط رسمی (ایران): زبان و خط رسمی و مشترك مردم ایران فارسی است. اسناد و مكاتبات و متون رسمی و كتب درسـی بایـد به ایـن زبـان و خط بـاشـد ولـی استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در كنار زبان فارسی آزاد است. (اصل 15 قانون اساسی)
 
زراعت: عبارت است از تولید محصول به وسیله عملیات زراعتی یا باغداری. (بند 5 ماده 1 آیین‌نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب 7/9/1363 هیئت وزیران)
 
زراعت آبی: زراعتی است كه با استفاده از آب دائمی رود، استخر، قنات، چشمه، چاه یا امثال آن به عمل آید. (بند و ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح ماده (34) قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 14/3/1354 و الحاق چند تبصره  به آن مصوب2/7/1374هیئت وزیران)

زراعت مكانیزه: زراعتی كه در آن قسمت اعظم عملیات زراعتی وسیله ماشین‌آلات كشاورزی و به كمك كارگر كشاورزی انجام شود زراعت مكانیزه نامیده می‌شود. (ماده12آیین‌نامه اجرایی مواد الحاقی به قانون اصلاحات ارضی (كه رد آن به تصویب مجلسین رسیده است) مصوب 29/10/1343)
 
زمان اضطرار: زمان اضطرار از لحاظ این قانون و مقررات سازمان دفاع غیرنظامی عبارت از وضعی است كه تمامیت ارضی كشور، امنیت ملی یا زندگی عادی مردم در اثر اقدامات عناصر ضد ملی داخلی یا دشمنان خارجی یا حوادث و سوانح غیرمترقبه طبیعی و بروز آفات به مخاطره افتد كه در این حالت بنا بر ضرورت در یك یا چند منطقه یا سراسر كشور با تصویب هیئت وزیران و صدور فرمان همایونی زمان اضطرار اعلام می‌گردد. (ماده 3 قانون آمادگی ملی و بسیج غیرنظامی مصوب 23/2/1354)
 
زمان اضطرار: زمان اضطرار از نظر دفاع غیرنظامی عبارت از زمانی است كه بر اثر وقوع هر نوع حملات هوایی یا زمینی یا دریایی و آثار ناشی از آن‌ها یا حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه حیات و منافع اجتماعی و ملی به مخاطره افتد و توده مردم و ثروت‌های ملی مورد تهدید قرار گیرد.(ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح قانون سازمان دفاع غیرنظامی كشور مربوط به وظایف و تشكیلات مصوب 27/12/1351)

زمان تحصیل: با زمان ثبت‌نام اولیه در دانشگاه آغاز و با اخذ مدرك یا گواهی موقت یا انصراف یا اخراج خاتمه یافته تلقی می‌شود. (بند هـ ماده 1 تكمیل آیین‌نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی ایران مصوب 14/6/1374 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
زمان تحصیل: با زمان ثبت‌نام اولیه در دانشگاه آغاز و با اخذ مدرك یا گواهی موقت یا انصراف یا اخراج خاتمه یافته تلقی می‌شود. (بند هـ ماده 1 آیین‌نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی مصوب 20/4/1374 شورای عالی انقلاب فرهنگی)

زمین: منظور از زمین (ارض) در این قانون زمینی است كه بتوان آن را برای یك یا چند نوع از امور كشاورزی مورد استفاده قرار داد.(بند 9 ماده 1 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/02/1339)

زمین آبی: زمینی است كه زراعت آن از آب دائمی رود یا استخر یا قنات یا چشمه یا چاه و امثال آن آبیاری می‌شود. (ردیف ت بند 9 ماده 1 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
زمین بایر: زمینی است كه در آن عملیات زراعی انجام نگرفته باشد. (ردیف الف بند 9 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات اراضی 26/2/1339)
 
زمین خالصه: مقصود از آب و زمین خالصه كه در مورد فوق ذكر شده است آب و زمینی است كه در تصرف دولت باشد و خالصجات انتقالی را كه در حكم املاك اربابی است و همچنین طاحونه‌هایی را كه با آب نهرهای اربابی منشقه از رودخانه‌ها كار می‌كند شامل نمی‌شود. (ماده 6 قانون حق‌الارض و حق الماء طواحین اربابی واقعه در اراضی خالصه دولتی مصوب 30/3/1301)
 
زمین دیم: زمینی است كه زراعت آن از آب باران یا سیلاب مشروب می‌شود. (ردیف ث بند 9 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
زمین رها شده: زمین رها شده زمین مسبوق به احیایی است كه مالك از آن اعراض كند. (بند 2 ماده 1 از قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/5/1363)
 
زمین موات: زمین موات از نظر این قانون زمینی است كه تعطیل مانده و عمران و آبادی در آن به عمل نیامده باشد. عمران و آبادی قابل قبول به شرح زیر است. (ماده 2 آیین‌نامه قانون لغو مالكیت اراضی موات شهری و كیفیت عمران آن مصوب 22/5/1358 هیئت وزیران)
 
زمین‌های متعلق به دولت: منظور از زمین‌های متعلق به دولت، یاد شده در ماده (13) قانون، كلیه زمین‌هایی است كه به نام دولت دارای سند بوده یا در جریان ثبت به نام دولت است. همچنین كلیه زمین‌های ملی شده و مواتی كه طبق قوانین مصوب و آرای كمیسیون‌های مربوط، متعلق به وزارت مسكن و شهرسازی است، اعم از این که به نام دولت ثبت شده یا نشده باشد، نمایندگی دولت در مورد زمین‌های مزبور با سازمان زمین شهری یا دستگاهی است كه وزارت مسكن و شهرسازی به آن تفویض اختیار می‌كند. (ماده 33 آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 24/3/1371 هیئت وزیران)
 
زنا: زنا عبارت است از جماع مرد با زنی كه بر او ذاتاً حرام است گرچه در دبر باشد، در غیر موارد وطی به شبهه. (ماده 63 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

زنا: زنا عبارت است از جماع مرد با زنی كه بر او حلال نیست گرچه در دبر باشد در غیر موارد مشبهه. (ماده 81 قانون حدود، قصاص و مقررات آن مصوب 3/6/1361