ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ک

کابوتاژ: کابوتاژ عبارت از حمل کالا از یک نقطه به نقطه دیگر کشور از راه دریا یا رودخانه‌های مرزی است و کالایی که از لحاظ نزدیکی راه یا رعایت صرفه تجارتی از یک نقطه به نقطه دیگر کشور با عبور از خاک کشور خارجی حمل شود نیز مشمول مقررات کابوتاژ می‌شود و در این موارد هرگاه کالای کابوتاژی با وسایط نقلیه داخلی حمل شود وسیله نقلیه نیز تابع تشریفات کالای کابوتاژی خواهد بود. (ماده 234 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 20/1/1351)
 
کاداستر: علائم و نشانه‌های مربوط به تحدید حدود املاک و حریم (کاداستر). (بند ب ماده 1 از قانون تعیین و حفاظت علائم و نشانه‌های زمینی مربوط به نقشه‌برداری و تحدید و حدود و حریم مصوب 19/9/1351)
 
کادر ثابت: کادر ثابت به پرسنلی اطلاق می‌گــردد که بـرای انجام خدمت مستمـر در نیروی انتظامی استخدام می‌شوند و عبارتند از: 1- پرسنل انتظامی، 2- کارمندان، 3- محصلین. (ماده 10 قانون مقررات استخدامی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب 27/4/1374)
 
کادر ثابت: کادر ثابت به پرسنلی اطلاق می‌گردد که برای انجام خدمت مستمر در سپاه استخدام می‌شوند و عبارتند از: 1- پاسداران رسمی (نظامیان). 2- کارمندان. 3- محصلین. (ماده7 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)


کادر ثابت: کادر ثابت به پرسنلی اطلاق می‌گردد که برای انجام خدمت مستمر در ارتش استخدام می‌شوند و عبارتند از: 1- نظامیان. 2-کارمندان. 3- محصلین. (ماده22 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 07/7/1366)

کارآموز: از لحاظ مقررات این قانون، کارآموز به افراد ذیل اطلاق می‌شود: الف- کسانی که فقط برای فراگرفتن حرفه خاص، بازآموزی یا ارتقای مهارت برای مدت معین در مراکز کارآموزی یا آموزشگاه‌های آزاد آموزش می‌بینند. ب- افرادی که به موجب قرارداد کارآموزی به منظور فراگرفتن حرفه‌ای خاص برای مدت معین که زائد بر سه سال نباشد، در کارگاهی معین به کارآموزی توأم با کار اشتغال دارند، مشروط بر آن که سن آن‌ها از 15 سال کم‌تر نبوده و از 18 سال تمام بیش‌تر نباشد. (ماده 112 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کارآموز: به موجب این قانون کارآموز شخصی است که بر طبق قرارداد کارآموزی برای فراگرفتن یا افزایش مهارت در رشته معینی از صنایع در کارگاه‌ها یا مراکز کارآموزی که به وسیله صاحبان صنایع به موجب این قانون تأسیس می‌شود یا در مراکز وزارت کار و امور اجتماعی یا در سایر مراکز کارآموزی که وزارت خانه مذکور تشخیص دهد مشغول گردد. ... (از ماده 1 قانون کارآموزی مصوب 28/2/1349)

کارآموز: کارآموز از لحاظ این قانون به افرادی اطلاق می‌شود که به سن هیجده سال تمام نرسیده و به منظور تکمیل یا فراگرفتن حرفه یا صنعت مخصوصی طبق قرارداد کارآموزی کتبی برای مدت معین که زائد بر دو سال نباشد در یک کارگاه یا کلاس‌های مخصوص اشتغال داشته باشند. (ماده 2 قانون کار مصوب 26/12/1337)
 
کارآموزی دانشجویان: منظور از کارآموزی دانشجویان در دستگاه‌های دولتی، انجام این خدمت خارج از حوزه وزارتی است که دانشجویان در آن تحصیل می‌نمایند. (تبصره ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه پرداخت کمک هزینه به دانشجویانی که به عنوان کارآموز در دستگاه‌های اجرایی خدمت می‌نمایند مصوب 23/12/1374 هیئت وزیران)
 
کار با اشعه: کار با اشعه هرگونه کار یا فعالیتی است که در ارتباط با منابع مولد اشعه انجام شود. (بند 3 ماده 2 قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب 20/1/1368)

کارپرداز: کارپرداز مأموری است که از بین مستخدمین رسمی واجد صلاحیت دستگاه ذیربط به این سمت منصوب می‌شود و نسبت به خرید و تدارک کالاها و خدمات مورد نیاز طبق دستور مقامات مجاز با رعایت مقررات اقدام می‌نماید. (ماده 35 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366)

کارت شناسایی ملی: سند شناسایی اتباع ایرانی است که توسط سازمان صادر می‌شود و در آن مشخصات فردی، شماره ملی و کد پستی محل سکونت دارنده کارت درج می‌شود. (بند چ ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون الزام اختصاص شماره ملی و کد پستی برای کلیه اتباع ایرانی مصوب1/12/1378هیئت وزیران)
 
کار در دست اجرا: کار در دست اجرا عبارت است از کاری که رسماً به واحد ساخت (پیمانکار) ارجاع شده باشد. (بند ب ماده 6 از آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع کار به پیمانکاران مصوب 6/6/1376 هیئت وزیران)
 
کار روز: کار روز کارهایی است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 22 می‌باشد و کار شب کارهایی است که زمان انجام آن بین 22 تا 6 بامداد قرار دارد. کار مختلط نیز کارهایی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می‌شود. در کارهای مختلط ساعاتی که جزء کار شب محسوب می‌شود کارگر از فوق‌العاده موضوع ماده 58 این قانون استفاده می‌نماید. (ماده 53 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کار شب: کار روز کارهایی است که زمان انجام آن از ساعت 6 بامداد تا 22 می‌باشد و کار شب کارهایی است که زمان انجام آن بین 22 تا 6 بامداد قرار دارد. کار مختلط نیز کارهایی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می‌شود. در کارهای مختلط، ساعاتی که جزء کار شب محسوب می‌شود کارگر از فوق‌العاده موضوع ماده 58 این قانون استفاده می‌نماید. (ماده 53 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کار شده: به اشیایی اطلاق می‌شود که علاوه بر عملیاتی که طبق بند الف گفته شده عملیات دیگر نیز درباره آن‌ها انجام شده باشد. (بند ب از فصل پانزدهم قانون اصلاح قانون تعرفه گمرکی مصوب 10/4/1337)
 
کارشناس: شخصی است حقیقی که در رشته یا رشته‌های خاص، پس از خاتمه تحصیلات دانشگاهی حداقل معادل لیسانس، تخصص و تجربه داشته و سابقه و خدمات او طبق این آیین‌نامه در حدود متعارف مورد رسیدگی و تأیید سازمان قرار گرفته است. (بند الف ماده 1 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و کارشناسان مصوب 1/3/1359 شورای انقلاب)
 
کارشناس: کارشناس در این قانون به کسی اطلاق می‌شود که در رشته مورد نظر دارای تحصیلات عالی یا تخصص بوده یا بر اثر ممارست خبره باشد، تشخیص خبره بودن با اتاق اصناف می‌باشد. (ماده 9 قانون نظام صنفی مصوب 16/3/1350)

کارشناسان رسمی: کلیه کارشناسان رسمی عضو کانون کارشناسان رسمی محسوب می‌شوند و تابع مقررات این قانون و نظامات کانون می‌باشند. (از ماده 1 لایحه قانونی مربوط به استقلال کانون کارشناسان رسمی مصوب 1/8/1358 شورای انقلاب)
 
کارشناس رسمی: شرایط کارشناس رسمی از قرار زیر است: 1- داشتن تخصص کامل در علم یا فنی که داوطلب کارشناسی در آن هستند. 2- داشتن بیش از 25 سال. 3- عدم شهرت به فساد اخلاق و تجاهر به استعمال مسکر و افیون. 4- نبودن تحت ولایت و قیمومت. 5- عدم محکومیت به جنایت و محکومیت به جنحه که مستلزم محرومیت از حقوق اجتماعی بوده و یا مستلزم محرومیت از شغلی است که تخصص در آن دارند و همچنین عدم محکومیت به کلاه برداری و خیانت در امانت و سرقت و ورشکستگی به تقلب و جنحه‌های مذکور در این قانون. 6- عدم محکومیت به انفصال ابد از خدمات دولتی (ماده 2 قانون راجع به کارشناسان رسمی مصوب 23/11/1317)
 
کارفرما: کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند. ... (از ماده 3 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

کارفرما: کارفرما شخص حقیقی یا حقوقی است که بیمه شده به دستور یا به حساب او کار می‌کند. (از بند 4 ماده 1 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
کارفرما: کارفرما شخص حقیقی یا حقوقی است که کارگر به دستور یا به حساب او کار می‌کند. (از ماده 3 قانون کار مصوب 26/12/1337)
 
کارفرمای کشاورزی: کارفرمای کشاورزی از لحاظ این قانون هر شخص حقیقی یا حقوقی است که کارگر طبق قرارداد کار برای او یا از طرف او در یک یا چند شغل از مشاغل کشاورزی کار می‌کند و در این قانون کارفرما نامیده می‌شود. (از ماده 5 قانون کار کشاورزی مصوب 7/3/1353)
 
کارکنان بانک: به افرادی اطلاق می‌شود که به موجب حکم صادر شده یا قرارداد منعقد شده به خدمت درآمده باشند. (بند 5 ماده 1 آیین‌نامه استخدامی نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 26/11/1379 هیئت وزیران)
 
کارکنان و کارگزاران: افرادی هستند که در دستگاه‌ها به صورت تمام وقت به خدمت اشتغال دارند و از این پس به اختصار کارگزاران نامیده می‌شوند. (بند د ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت ادامه تحصیل کارگزاران کشور در ساعات اداری مصوب 12/4/1373 هیئت وزیران)

کارگاه: کارگاه محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند، از قبیل مؤسسات صنعتی، کشاورزی، معدنی، ساختمانی، ترابری مسافربری، خدماتی، تجاری، تولیدی، اماکن عمومی و امثال آن‌ها. کلیه تأسیساتی که به اقتضای کار متعلق به کارگاه‌اند، از قبیل نمازخانه، ناهارخوری، تعاونی‌ها، شیرخوارگاه، مهدکودک، درمانگاه، حمام، آموزشگاه حرفه‌ای، قرائت خانه، کلاس‌های سوادآموزی و سایر مراکز آموزشی و اماکن مربوط به شورا و انجمن اسلامی و بسیج کارگران، ورزشگاه و وسایل ایاب و ذهاب و نظایر آن‌ها جزء کارگاه می‌باشند. (ماده4 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کارگاه: کارگاه محلی است که بیمه شده به دستور کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند. (بند 3 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
کارگاه: کارگاه عبارت از محلی است که کارگر در آنجا به دستور کارفرما کار می‌کند از قبیل اماکن عمومی و مؤسسات صنعتی و معدنی و ساختمانی و بازرگانی و باربری و مسافربری و امثال آن. کلیه تأسیساتی که به اقتضای کار متعلق به کارگاه است از قبیل ناهار خانه- حمام- درمانگاه- ورزشگاه- آموزشگاه حرفه‌ای و نظایر آن نیز جزو کارگاه محسوب می‌گردد. (ماده 5 قانون کار مصوب 26/12/1337)
 
کارگاه: محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند، از قبیل مؤسسات صنعتی، کشاورزی، معدنی، ساختمانی، ترابری مسافری، خدماتی، تجاری، تولیدی، اماکن عمومی و امثال آن‌ها. (ماده 1 مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران (به انضمام نامه اصلاحی شماره 34601-6/4/73) مصوب 19/2/1373 هیئت وزیران)
 
کارگر: کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند. (ماده 2 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کارگر: کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان به دستور کارفرما در مقابل دریافت حقوق یا مزد کار می‌کند. (ماده 1 قانون کار مصوب 26/12/1337)

کارگر: کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به دستور کارفرما در مقابل دریافت مزد (دستمزد یا کارمزد) کار می‌کند. (از ماده 1 قانون اجازه اجرای گزارش کمیسیون پیشه و هنر و بازرگانی مربوط به کارگران و کارفرمایان مصوب 17/3/1328)
 
کارگر: کسی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق به درخواست کارفرما کار می‌کند. (ماده 1 مقررات اشتغال نیروی انسانی، بیمه و تأمین اجتماعی در مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران (به انضمام نامه اصلاحی شماره 34601-6/4/73) مصوب 19/2/1373 هیئت وزیران)
 
کارگر کشاورزی: کارگر کشاورزی از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان به موجب قرارداد کتبی و شفاهی با کارفرما یا نماینده او تعهد نماید در مقابل دریافت حقوق یا مزد به یک و یا چند شغل از مشاغل کشاورزی اشتغال داشته و کار نماید. (ماده 1 لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی اصلاح پاره‌ای از مواد قانون کار کشاورزی مصوب 15/4/1359 شورای انقلاب)
 
کارگر کشاورزی: کارگر کشاورزی از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان به موجب قرارداد کتبی با کارفرما یا نماینده او تعهد نماید در مقابل دریافت حقوق یا مزد به یک یا چند شغل از مشاغل کشاورزی اشتغال داشته و کار نماید. (ماده 1 لایحه قانونی اصلاح پاره‌ای از مواد قانون کار کشاورزی مصوب 20/2/1359 شورای انقلاب)
 
کارگر کشاورزی: کارگر کشاورزی از لحاظ این قانون کسی است که در مقابل دریافت مزد یا حقوق به موجب قرارداد کار با کارفرمای کشاورزی یا نماینده او در یک یا چند شغل از مشاغل کشاورزی در واحدهای کشت و صنعت و مزارع دولتی یا مزارع کشاورزی مکانیزه به کار اشتغال داشته باشد. (ماده 1 قانون کار کشاورزی مصوب 7/3/1353)
 
کارگر کشاورزی: کارگر کشاورزی از نظر این قانون کسی است که در مقابل دریافت مزد یا حقوق (نقدی یا جنسی و یا به طور مختلط) با انعقاد قرارداد رسمی و یا عادی در مدت محدود و یا نامحدود برای کارفرمای کشاورزی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی در یکی از مشاغل کشاورزی موضوع تبصره ماده 23 این قانون کار می‌کند. (ماده 24 قانون الحاق مواد 23 و 24 و 25 و 26 به قانون بیمه‌های اجتماعی روستاییان مصوب 8/2/1349)
 
کارگر نوجوان: کارگری که سنش بین 15 تا 18 سال تمام باشد، کارگر نوجوان نامیده می‌شود. (از ماده80 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کارگزاران: افرادی هستند که در دستگاه‌ها به صورت تمام وقت به خدمت اشتغال دارند و از این پس به اختصار کارگزاران نامیده می‌شوند. (بند د ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت ادامه تحصیل کارگزاران کشور در ساعات اداری مصوب 12/4/1373 هیئت وزیران)
 
کارگزاران بورس: کارگزاران بورس اشخاصی هستند که شغل آن‌ها دادوستد اوراق بهادار است و معاملات در بورس منحصراً توسط این اشخاص انجام می‌گیرد. (بند 3 ماده 1 از قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب 27/2/1345)
 
کارگشا: وزارت عدلیه می‌تواند بر حسب ضرورت و احتیاج از داوطلبان شغل وکالت که معلوماتشان کافی برای درجات سه‌گانه نیست مطابق نظامنامه مخصوص امتحان نموده اجازه وکالت در محاکم صلح یا محقق ثبت یا نزد مأمورین صلح در حوزه‌های معین بدهد - اگر داوطلب مزبور در حین اجرای این قانون مشغول وکالت بوده و صلاحیت او برای درجات سه‌گانه فوق تصدیق نشده است از امتحان معاف خواهد بود این اشخاص کارگشا نامیده می‌شوند. (ماده 1 قانون وکالت مصوب 25/11/1315)
 
کار متناوب: کار متناوب کاری است که نوعاً در ساعات متوالی انجام نمی‌یابد بلکه در ساعات معینی از شبانه‌روز صورت می‌گیرد. (ماده 54 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

کار مختلط: کار مختلط نیز کارهایی است که بخشی از ساعات انجام آن در روز و قسمتی از آن در شب واقع می‌شود. (از ماده 53 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
کارمندان: کارمندان پرسنلی هستند که بر اساس مدارج تحصیلی یا مهارت تجربی و تخصصی استخدام شده و بدون استفاده از درجات، علائم و لباس نظامی به یکی از رتبه‌های پیش‌بینی شده در این قانون نایل می‌شوند. (ماده 24 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)
 
کار نوبتی: کار نوبتی عبارت است از کاری که در طول ماه گردش دارد، به نحوی که نوبت‌های آن در صبح یا عصر یا شب واقع می‌شود. (ماده 55 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
کاسب: صاحب کسبی که فروش آن به صورت خرده و جزئی است و عملیات عمده‌فروشی ندارد. (بند 9 از ماده 1 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
 
کاشف: کاشف از نظر این آیین‌نامه کسی است که به طور مستقیم یا بر اثر وصول خبر، کالای قاچاق یا وقوع و ارتکاب عمل قاچاق را کشف نماید و نام و مشخصات وی در صورت مجلس بدوی کشف درج شده باشد. (ماده 5 آیین‌نامه اجرایی ماده 31 قانون تأسیس سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و اساس‌نامه آن مصوب 1370 و تبصره 1 ماده واحده قانون اصلاح ماده 19 قانون مجازات قاچاق مصوب 1312 و اصلاحیه‌های بعدی آن مصوب 1363 مصوب 22/4/1373 هیئت وزیران)
 
کاشف: کسی است که نگهداری حمل و نقل ورود و خروج غیرمجاز جانوران وحشی از جمله بازهای شکاری قاچاق را کشف و آن را به مأموران سازمان یا واحدهای ذیربط ارائه می‌شده و نام او در صورت مجلس مربوط ذکر می‌گردد. (بند 2 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی ماده (62) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 8/12/1369 هیئت وزیران)

کاشف: کاشف از نظر این آیین‌نامه کسی است که به طور مستقیم یا بر اثر وصول خبر، کالای قاچاق یا وقع و ارتکاب عمل قاچاق را کشف کند و نام و مشخصات وی در صورت مجلس بدوی کشف و درج شده باشد. (ماده 5 آیین‌نامه اجرایی تبصره 1 ماده واحده (قانون اصلاح ماده 19 قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 1312 و اصلاحیه‌های بعدی آن) مصوب 19/11/1363 مجلس شورای اسلامی مصوب 24/9/1364 هیئت وزیران

کاشف معدن: کاشف معدن کسی است که پروانه اکتشاف از وزارت صنایع و معادن تحصیل نموده و بر طبق آیین‌نامه اکتشاف عمل کرده و کشف معدن به نام او ثبت و گواهینامه کشف صادر شده باشد. (ماده 4 قانون معادن مصوب 21/2/1336)
 
کاشف معدن: کاشف معدن کسی است که پروانه اکتشاف از وزارت پیشه و هنر تحصیل نموده و بر طبق آیین‌نامه اکتشاف معادن عمل کرده و کشف معدن به نام او ثبت شده باشد. (ماده 6 قانون معادن مصوب 16/11/1317)
 
کالاهای خاص نظامی: منظور از کالاهای خاص نظامی مندرج در ماده 3 قانون مقررات صادرات و واردات سال، 1364 کالاهایی است که منحصراً در امور نظامی یا انتظامی به کار می‌رود. (از ماده 3 آیین‌نامه اجرایی مقررات صادرات و واردات سال 1364 مصوب 17/6/1364 هیئت وزیران)
 
کالای انتقالی: کالای انتقالی کالایی است که در لنگرگاه‌ها یا بندرها یا فرودگاه‌های کشور از یک کشتی به کشتی دیگر یا از یک هواپیما به هواپیمایی دیگر انتقال داده شود. (ماده 199 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 20/1/1351)
 
کالای مجاز: کالایی است که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد. (بند 1 ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات مصوب 4/7/1372)
 
کالای مشروط: کالایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوز امکان‌پذیر است. (بند 2 ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات مصوب 4/7/1372)
 
کالای ممنوع: کالایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام (به اعتبار خرید و فروش یا مصرف) یا به موجب قانون ممنوع گردد. (بند 3 ماده 2 قانون مقررات صادرات و واردات مصوب 4/7/1372)

کانون بانک‌ها: کانون بانک‌ها دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی بوده و به موجب اساس‌نامه‌ای که به تصویب شورای پول و اعتبار خواهد رسید اداره خواهد شد. (بند ب ماده 38 قانون پولی و بانکی کشور مصوب 18/4/1351)
 
کانون سردفتران: وزارت عدلیه در نقاطی که مقتضی بداند کانون سردفتران تشکیل خواهد داد- کانون مزبور دارای شخصیت حقوقی و از حیث عواید و مخارج مستقل و از نظر نظامات تابع وزارت عدلیه است. (ماده 28 قانون دفتر اسناد رسمی مصوب 15/3/1316)
 
کانون کارشناسان رسمی: کانون کارشناسان رسمی دارای شخصیت حقوقی است که در مقر هر دادگاه استان تشکیل می‌شود. تشکیل کانون کارشناسان رسمی هر استان منوط بر این است که تعداد کارشناسان رسمی آن استان به سی نفر برسد و تا وقتی که عده کارشناسان به حد نصاب مذکور نرسیده کارشناسان رسمی آن استان تابع مقررات و نظامات کانون کارشناسان رسمی تهران خواهند بود. کلیه کارشناسان رسمی عضو کانون کارشناسان رسمی محسوب می‌شوند و تابع مقررات این قانون و نظامات کانون می‌باشند. (ماده 1 لایحه قانونی مربوط به استقلال کانون کارشناسان رسمی مصوب 1/8/1358 شورای انقلاب)

کانون وکلا: کانون وکلای دادگستری مؤسسه‌ای است مستقل و دارای شخصیت حقوقی که در مقر هر دادگاه استان تشکیل می‌شود. (ماده 1 لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 5/12/1333)
 
کانون وکلا: کانون وکلا مؤسسه‌ای است ملی و دارای شخصیت حقوقی از حیث نظامات تابع وزارت عدلیه و از نظر عواید و مخارج مستقل می‌باشد. (ماده 18 قانون وکالت مصوب 25/11/1315)
 
کانون وکلا: کانون وکلا مؤسسه‌ای است ملی و دارای شخصیت حقوقی از حیث نظامات تابع وزارت عدلیه و از نظر عواید و مخارج مستقل می‌باشد. (ماده 17 قانون وکالت مصوب 20/6/1314)
 
کانه: مواد معدنی یا کانی‌های موجود در کانسار که دارای ارزش اقتصادی است. (بند پ ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
کانه: کانی یا مواد معدنی موجود در کانسار که دارای ارزش اقتصادی است. (بند ت ماده 1 قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
کانه ‌آرایی: عبارت است از کلیه عملیات فیزیکی، شیمیایی و فیزیکوشیمیایی که به منظور جدا کردن قسمتی از مواد باطله از کانه یا تفکیک کانه‌ها از یکدیگر انجام می‌گیرد. (بند ز ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
کانه ‌آرایی: عبارت است از کلیه عملیات فیزیکی، شیمایی و حرارتی که به منظور جدا کردن قسمتی از مواد باطله از کانه یا تفکیک کانه‌ها از یکدیگر انجام می‌گیرد. (بند ز ماده 1 قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
کاه خشخاش: کلیه قسمت‌های بوته‌ خشخاش (به استثنای دانه‌های آن) می‌باشد که پس از حصاد خشخاش می‌توان از آن داروهای مخدره استخراج نمود. (ماده 1 قانون الحاق دولت ایران به پروتکل تحدید و تنظیم کشت خشخاش و تولید و تجارت بین‌المللی و تجارت عمده مصرف تریاک مصوب 14/08/1336)
 
کتاب: هر اثر چاپی غیر ادواری که به منظور ارائه به عموم انتشار یافته و بیش از (25) صفحه داشته باشد. (ردیف 1 بند الف موظف بودن کلیه ناشران به انتشار کتب همراه با حذف فهرست‌نویسی پیش از انتشار و شماره استاندارد بین‌المللی کتاب (شابک) مصوب 05/12/1375 هیئت وزیران)
 
کتابخانه عمومی مجلس شورای اسلامی: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که در این اساس‌نامه به اختصار کتابخانه نامیده می‌شود، مؤسسه‌ای تحقیقاتی فرهنگی و خدماتی است که زیر نظر مستقیم رئیس مجلس فعالیت می‌کند. (ماده 1 اساس‌نامه کتابخانه‌ها، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی مصوب 13/9/1375)

کتابخانه ملی: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران که در این اساس‌نامه کتابخانه ملی نامیده می‌شود مؤسسه‌ای است آموزشی (علمی)، تحقیقاتی و خدماتی زیر نظر مستقیم ریاست جمهوری که طبق مقررات این اساس‌نامه اداره خواهد شد و محل آن تهران است. (ماده 1 قانون اساس‌نامه کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مصوب 2/8/1369)
 
کدخدا: کدخدای ده نماینده مالک و مسئول اجرای قوانین و نظامنامه‌هایی است که از طرف دولت به او مراجعه می‌شود. (ماده 1 قانون کدخدایی مصوب 20/9/1314)
 
کسبه: کسبه و صنعتگران دستمزد بگیر کسانی هستند که کالا را منحصراً به مصرف کننده بفروشند و یا دستمزد دریافت دارند و نام آنان در تبصره یک این ماده ذکر شده است. (ماده 5 قانون مالیات بر درآمد و املاک مزروعی و مستغلات و حق تمبر مصوب 16/1/1335)

کسبه جزء: کسبه جزء کسانی هستند که کالاهای مصرفی را از عمده فروش‌ها خریداری و به مصرف کننده می‌فروشند یا در مقابل انجام کاری با دست یا ماشین‌های کوچک دستمزد دریافت می‌دارند و حداکثر درآمد سالانه آن‌ها از یک صد و بیست هزار رال  تجاوز نمی‌کند. (بند الف ماده 5 قانون مالیات بر درآمد مصوب 10/5/1334)
 
کشاورز: کسی که حرفه اصلی او تولید محصول به وسیله عملیات زراعی و یا باغداری ‌باشد. (بند 6 ماده 1 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
 
کشاورز: کسی است که خود مالک زمین بوده و شخصاً به کشاورزی اشتغال دارد و منبع اصلی درآمد او از راه کشاورزی تأمین شود. (بند 2 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
کشاورز: کسی که شخصاً به کشاورزی اشتغال داشته و منبع اصلی درآمد او از طریق کشاورزی تأمین می‌گردد. (بند 9 آیین‌نامه اجرایی قانون واگذاری زمین‌های دایر و بایر که بعد از انقلاب به صورت کشت موقت در اختیار کشاورزان قرار گرفته است مصوب 8/8/1365 مصوب 29/11/1365 هیئت وزیران)

کشاورزی: کشاورزی عبارت است از بهره‌برداری از آب و زمین به منظور تولید محصولات گیاهی و حیوانی (از قبیل زراعت، باغداری، درخت کاری مثمر و غیر مثمر،‌جنگل داری، جنگل کاری، دام داری، پرورش طیور و زنبور عسل و آبزیان) (بند 1 ماده 1 از آیین‌نامه‌ اجرایی لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب 31/2/1359 شورای انقلاب)
 
کشاورزی: عبارت است از بهره‌برداری از آب و زمین به منظور تولید محصولات گیاهی و حیوانی (از قبیل زراعت، باغداری، درخت کاری مثمر و غیر مثمر،‌جنگل داری، جنگل کاری، دام داری، پرورش طیور و زنبور عسل و آبزیان) (ماده 1 قانون نحوه واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب 25/6/1358 شورای انقلاب)
 
کشاورزی: عبارت است از تولید محصول به وسیله عملیات زراعی و همچنین دامداری و تولید محصولات حیوانی (بند 1 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
کشاورزی و منابع طبیعی: کشاورزی و منابع طبیعی عبارت است از بهره‌برداری از آب و زمین به منظور تولید محصولات گیاهی و حیوانی (از قبیل زراعت، باغداری، درخت کاری مثمر و غیر مثمر، جنگل داری، جنگل کاری، مرتع داری، بیابان ‌زدایی، دام داری، شیلات، آبزیان، پرورش طیور و زنبور عسل و کرم ابریشم‌) (بند ب ماده 1 قانون تأسیس نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی جمهوری اسلامی ایران مصوب 3/4/1380)
 
کشتی: کشتی به هر وسیله‌ای اطلاق می‌شود که برای حمل بار در دریا به کار رود. (بند 4 ماده 52 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
کشتی: منظور از کشتی فقط کشتی‌های دریا پیماست. (بند د ماده 11 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
کفالت: کفالت عقدی است که به موجب آن احد طرفین در مقابل طرف دیگر احضار شخص ثالثی را تعهد می‌کند. متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می‌گویند. (ماده 734 قانون مدنی)
 
کم زمین: عبارت از کسی که کم‌تر از عرف محل زمین داشته باشد. (بند 6 آیین‌نامه اجرایی قانون واگذاری زمین‌های دایر و بایر که بعد از انقلاب به صورت کشت موقت در اختیار کشاورزان قرار گرفته است مصوب 8/8/1365 مصوب 29/11/1365 هیئت وزیران)
 
کم فروشی و تقلب: عبارت است از عرضه کالا یا خدمات کم‌تر از میزان و مقادیر خریداری شده از نظر کمی یا کیفی که مبنای تعیین نرخ مراجع رسمی قرار گرفته است. (از ماده 3 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

کمک: عناوین کمک و اعانه مندرج در بودجه کل کشور منحصراً ناظر بر اعتبارات جاری است. (تبصره 58 قانون بودجه اصلاحی سال 1353 و بودجه سال 1354 کل کشور مصوب 15/11/1353)
 
کمک ازدواج: کمک ازدواج مبلغی است که طبق شرایط خاصی برای جبران هزینه‌های ناشی از ازدواج به بیمه شده پرداخت می‌گردد. (بند 11 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
کمک عائله‌مندی: کمک عائله‌مندی مبلغی است که طبق شرایط خاص در مقابل عائله‌مندی توسط کارفرما به بیمه شده پرداخت می‌شود. (بند 12 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)

کمک کشاورز: کسی است که مالک زمین و عوامل دیگر کشاورزی نیست و در مقابل انجام کار معین کشاورزی مزد (نقدی یا جنسی) دریافت می‌کند. (بند 3 ماده 1 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)

کمک کفن و دفن: کمک کفن و دفن مبلغ مقطوعی است که به منظور تأمین هزینه‌های مربوط به کفن و دفن بیمه شده در مواردی که خانواده او این امر را به عهده می‌گیرند پرداخت می‌گردد. (بند 18 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
کمیته انقلاب اسلامی: کمیته انقلاب اسلامی نهادی است انتظامی زیر نظر وزارت کشور که هدف آن استقرار امنیت و حفظ انتظامات کشور در جهت پاسداری از انقلاب اسلامی ایران و دست‌آوردهای آن در چارچوب این قانون می‌باشد. (ماده 1 اساس‌نامه کمیته انقلاب اسلامی ایران مصوب 04/3/1365)
 
کمیته ملی المپیک ایران: کمیته ملی المپیک ایران که در این اساس‌نامه کمیته نامیده می‌شود بر اساس اصول اساس‌نامه کمیته بین‌المللی المپیک، به منظور حمایت از نهضت المپیک و بازی‌های مربوط به آن و همچنین ورزش‌ آماتوری در ایران  تشکیل ‌می‌گردد. کمیته ملی المپیک ایران سازمانی است مستقل، غیرانتفاعی، دارای شخصیت حقوقی، استقلال مالی و دور از هر گونه منظورهای نژادی، مذهبی، سیاسی و تجاری. (ماده 1 و 2 قانون اصلاح لایحه قانون اساس‌نامه کمیته ملی المپیک ایران مصوب 3/4/1360)
 
کمیسیون امنیت اجتماعی: برای حفظ نظم و امنیت عمومی در هر حوزه فرمانداری کمیسیونی به نام (کمیسیون امنیت اجتماعی) مرکب از فرماندار - رئیس دادگاه شهرستان و در صورت نبودن رئیس دادگاه شهرستان رئیس دادگاه بخش - دادستان - رئیس شهربانی و رئیس ژاندارمری به ریاست فرماندار تشکیل می‌شود. (ماده 1 قانون حفظ امنیت اجتماعی مصوب 22/12/1335)

کمیسیون امنیت اجتماعی: برای حفظ نظم و امنیت عمومی در هر حوزه فرمانداری کمیسیونی به نام (کمیسیون امنیت اجتماعی) مرکب از فرماندار - رئیس دادگاه شهرستان در صورت نبودن رئیس دادگاه بخش - دادستان - رئیس شهربانی و رئیس ژاندارمری به ریاست فرماندار تشکیل می‌شود. (ماده 1 لایحه قانونی حفظ امنیت اجتماعی مصوب 09/5/1334)
 
کمیسیون نظارت: کمیسیون نظارت، مجمعی است که طبق مقررات این قانون بر سازمان‌های صنفی نظارت دارد. (ماده 3 (12) قانون اصلاح قانون نظام صنفی مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران مصوب 31/2/1368)
 
کمیسیون نظارت: منظور از کمیسیون نظارت مذکور در این قانون کمیسیون نظارت بر شورای مرکزی اصناف است که طبق مقررات این قانون تشکیل می‌شود. (ماده 12 لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیئت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌های آن به عمل آمده است مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب)
 
کمیسیون نظارت: منظور از کمیسیون نظارت مذکور در این قانون کمیسیون نظارت بر اتاق اصناف شهر است که طبق مقررات این قانون تشکیل می‌شود. (ماده 10 قانون نظام صنفی مصوب 16/3/1350)
 
کناره یا کرانه: کناره یا کرانه یا دیواره - ‌به قسمتی از حریم رودخانه اطلاق می‌گردد که آب رودخانه در حداکثر طغیان معمولی خود از آن فراتر نرود. (بند 23 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیئت وزیران)

کنترل بهداشتی دام: مقصود از کنترل بهداشتی بازرسی و اقداماتی است که از لحاظ پیشگیری و مبارزه با امراض دامی و بیماری‌های مشترک بین انسان و دام لازم و ضروری می‌باشد. (از ماده 2 قانون سازمان دامپزشکی کشور مصوب 24/3/1350)
 
کنترل بهداشتی: منظور از کنترل بهداشتی، بازدید و بررسی وضعیت بهداشتی مراکز مشمول این آیین‌نامه به منظور اعمال ضوابط بهداشت محیطی می‌باشد. (بند ت ماده 1 آیین‌نامه بهداشت محیط مصوب 24/4/1371 هیئت وزیران)
 
کنده: آن قسمت از تنه درخت که پس از قطع یا شکسته شدن یا سوختن در زمین باقی بماند کنده نامیده می‌شود. (بند 4 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
کنفدراسیون: ائتلاف چند سندیکا تشکیل یک اتحادیه و ائتلاف چند اتحادیه تشکیل یک کنفدراسیون را می‌دهد. (ماده 25 قانون کار مصوب 26/12/1337)
 
کوشش فکری: عبارت از تلاش ذهنـی است که در جهت کشـف یا استقــرار ارتباط‌های کامل‌تر بین پدیده‌ها صورت می‌گیرد. (بند 4 ماده 1 از آیین‌نامه حقوق و دستمزد کارکنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران)
 
کیفر تبعی: کیفر تبعی اثر ناشی از حکم است بدون قید در حکم و کیفر تکمیلی همان کیفر تبعی است با این تفاوت که مثل کیفر اصلی در حکم دادگاه قید می‌شود. (تبصره ماده 19 اصلاحی از قانون اصلاح ماده 19 اصلاحی قانون کیفر عمومی مصوب 07/4/1328)
 
کیفر تکمیلی: کیفر تبعی اثر ناشی از حکم است بدون قید در حکم و کیفر تکمیلی همان کیفر تبعی است با این تفاوت که مثل کیفر اصلی در حکم دادگاه قید می‌شود. (تبصره ماده 19 اصلاحی قانون اصلاح ماده 19 اصلاحی قانون کیفر عمومی مصوب 07/4/1328)
 
کیلو: منظور از تن‌ که در جدول تعرفه ضمیمه این قانون به عنوان واحد وزن و مأخذ دریافت حقوق ‌گمرکی ‌قید گردیده تن متریک  و منظور از یک کیلو یک هزارم آن می‌باشد.( ماده 3 قانون تعرفه گمرکی مصوب 06/4/1334)
 

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ق

قاب خمشی: قابی است که در آن رفتار اعضا و اتصالات عمدتاً خمشی باشد. (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)
 
قاب مهاربندی ‌شده: سیستمی به شکل خرپای قائم است از نوع هم محور یا برون محور که از آن برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی استفاده می‌شود. (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)

قاچاق اسلحه: مقصود از قاچاق اسلحه وارد کردن به مملکت یا صادر کردن از آن یا خرید یا فروش یا حمل و نقل و یا مخفی کردن و یا نگاه داشتن آن است در داخل مملکت... (از ماده 45 قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 29/12/1312)
 
قاچاق اشیای ممنوع‌الورود:. مقصود از قاچاق اشیای ممنـوع‌الورود یا ممنوع‌الصـدور وارد کردن اشیای ممنوع‌الورود است به خاک ایران در هر نقطه از مملکت که اشیای مزبور کشف شود. ... (از ماده 45 قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 29/12/1312)
 
قاچاق اشیای ممنوع ‌الصدور: مقصود از قاچاق اشیای ممنوع‌الورود یا ممنوع‌الصدور وارد کردن اشیای ممنوع‌الورود است به خاک ایران در هر نقطه از مملکت که اشیای مزبور کشف شود و یا خارج کردن اشیا ممنوع‌الصدور یا تسلیم آن است به متصدی حمل و نقل و یا هر شخص دیگری برای خارج کردن یا هر نوع اقدام دیگری برای خارج کردن از مملکت. (از ماده 45 قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 29/12/1312)

قاچاق گمرکی: موارد مشروحه زیر قاچاق گمرکی محسوب می‌شود: 1- وارد کردن کالا به کشور یا خارج کردن کالا از کشور به ترتیب غیر مجاز مگر آن که کالای مزبور در موقع ورود یا صدور ممنوع یا غیرمجاز یا مجاز مشروط نبوده و از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض بخشوده باشد. 2- خارج نکردن وسایط نقلیه یا کالایی که به عنوان ورود موقت یا ترانزیت خارجی وارد کشور شده باشد به استناد اسناد خلاف واقع مبنی بر خروج وسایط نقلیه و کالا. 3- بیرون بردن کالای تجارتی از گمرک بدون تسلیم اظهارنامه و پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض خواه عمل در حین خروج از گمرک یا بعد از خروج کشف شود. هرگاه خارج کننده غیر از صاحب مال یا نماینده قانونی او باشد گمرک عین کالا و در صورت نبودن کالا بهای آن را که از مرتکب گرفته می‌شود پس از دریافت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مقرره به صاحب کالا مسترد می‌دارد و مرتکب طبق مقررات کیفری تعقیب خواهد شد. 4- تعویض کالای ترانزیت خارجی یا برداشتن از آن. 5- اظهار کردن کالای ممنوع‌الورود یا غیرمجاز تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط با نام دیگر. 6- وجود کالای اظهار نشده ضمن کالای اظهار شده به استثنای مواردی که کالای مزبور از نوع مجاز بوده و مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن بیش‌تر از مأخذ حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالای اظهار شده نباشد. کالای اظهار نشده ضمن کالای ترانزیتی اعم از این که کالای مزبور مجاز یا مشروط یا ممنوع باشد مشمول این بند خواهد بود. 7- خارج نکردن یا وارد نکردن کالایی که ورود یا صدور قطعی آن ممنوع یا مشروط باشد ظرف مهلت مقرر از کشور یا به کشور که به عنوان ترانزیت خارجی یا ورود موقت یا کابوتاژ (Cabotage) یا خروج موقت یا مرجوعی اظهار شده باشد جز در مواردی که ثابت شود در عدم خروج یا ورود کالا سوء نیتی نبوده است. 8- واگذاری کالای معاف مندرج در ماده 37 به هر عنوان برخلاف مقررات این قانون و یا بدون پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مربوط. 9- اظهار کردن کالای مجاز تحت عنوان کالای مجاز دیگری که حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض آن کم‌تر است با نام دیگر و با استفاده از اسناد خلاف واقع. 10- بیرون بردن کالا از گمرک با استفاده از شمول معافیت با تسلیم اظهارنامه خلاف یا اسناد خلاف واقع. (ماده 29 قانون امور گمرکی مصوب 30/3/1350)

قالب: سازه‌ای موقت است برای در بر گرفتن بتن قبل از سخت شدن و کسب مقاومت کافی برای تحمل بار خود. (ماده 9-1-11-1 مقررات ملی طرح و اجرای ساختمان‌های بتنی مصوب 18/12/1370 هیئت وزیران).

قالب آماری: منظور فهرستی از مشخصات کلی افراد یا واحدهای جامعه مورد آمارگیری است که به خصوص در آمارگیری‌های نمونه‌ای از آن استفاده می‌شود. (بند واو ماده 1 از قانون مرکز آمار ایران مصوب 10/11/1353)
 
قانون مجازات اسلامی: قانون مجازات اسلامی راجع است به تعیین انواع جرائم و مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی که درباره مجرم اعمال می‌شود. (ماده 1 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
قانون مجازات اسلامی: قانون مجازات راجع است به تعیین انواع جرائم و مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی که درباره مجرم اعمال می‌شود. (ماده 1 قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 21/7/1361)
 
قانون مجازات (عمومی): قانون مجازات راجع است به تعیین انواع جرائم و مجازات‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی که درباره مجرم اعمال می‌شود. (ماده1 قانون مجازات عمومی مصوب 7/3/1352)
 
قائم مقام تجارتی: قائم مقام تجارتی کسی است که رئیس تجارتخانه او را برای انجام کلیه امور مربوطه به تجارتخانه یا یکی از شعب آن نایب خود قرار داده و امضای او برای تجارتخانه الزا‌م‌آور است. سمت مزبور ممکن است کتباً داده شود یا عملاً. (ماده 395 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
 
قباله ازدواج رسمی: قباله ازدواج و طلاق نامه در صورتی که مطابق نظامنامه‌های وزارت عدلیه به ثبت رسیده باشد سند رسمی و الا سند عادی محسوب خواهد شد. (ماده 2 قانون راجع به ازدواج مصوب 23/5/1310)
 
قبض مبیع: تسلیم عبارت است از دادن مبیع به تصرف مشتری به نحوی که متمکن از انحای تصرفات و انتفاعات باشد و قبض عبارت است از استیلای مشتری بر مبیع. (ماده 367 قانون مدنی)
 
قبول ترکه: قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی. قبول صریح آن است که به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع بدهند. قبول ضمنی آن است که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و اداء دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که به طور وضوح کشف از قبول ترکه نماید. (ماده 242 قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319)
 
قبول صریح ترکه: قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی. قبول صریح آن است که به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع بدهند. (از ماده 242 قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319)
 
قبول ضمنی ترکه: ... قبول ضمنی آن است که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و ادا دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که به‌ طور وضوح کشف از قبول ترکه نماید. (از ماده 242 قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319)
 
قتل عمد: قتل در موارد زیر عمدی است. الف) مواردی که قاتل با انجام کاری قصد کشتن کسی را دارد خواه آن کار نوعاً کشنده باشد خواه نباشد ولی در عمل سبب قتل شود. ب) مواردی که قاتل عمداً کاری را انجام دهد که نوعاً کشنده باشد هر چند قصد کشتن شخص را نداشته باشد. ج) مواردی که قاتل قصد کشتن را ندارد و کاری را که انجام می‌دهد نوعاً کشنده نیست ولی نسبت به طرف بر اثر بیماری و یا پیری و یا ناتوانی یا کودکی و امثال آن‌ها نوعاً کشنده باشد و قاتل نیز به آن آگاه باشد. (ماده 2 قانون حدود و قصاص و مقررات آن مصوب 3/6/1361)

قدرت خروجی فرستنده رادیو: قدرت خروجی فرستنده رادیویی عبارت است از قدرت خروجی فرستنده که به صورت (PDAK MIVEIOP IOWER) PEP به آنتن دستگاه اعمال می‌شود. (ماده 5 آیین‌نامه اجرایی قانون استفاده از بی‌سیم‌های اختصاصی و غیرحرفه‌ای (آماتوری) مصوب 13/11/1361 هیئت وزیران)
 
قذف: قذف نسبت دادن زنا یا لواط است به شخص دیگری. (ماده 139 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)

قذف: قذف نسبت دادن زنا یا لواط است به شخص دیگری. (ماده 169 قانون حدود و قصاص و مقررات آن مصوب 3/6/1361)
 
قرابت: قرابت بر دو قسم است قرابت نسبی و قرابت سببی. (ماده 1031قانون مدنی)
 
قرابت نسبی: قرابت نسبی به ترتیب طبقات ذیل است: طبقه اول - پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد. طبقه دوم - اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها. طبقه سوم - اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها. در هر طبقه درجات قرب و بعد قرابت نسبی به عده نسل‌ها در آن طبقه معین می‌گردد مثلاً در طبقه اول قرابت پدر و مادر با اولاد در درجه اول و نسبت به اولاد اولاد در درجه دوم خواهد بود و هکذا در طبقه دوم قرابت برادر و خواهر و جد و جده در درجه اول از طبقه دوم و اولاد برادر و خواهر و جد پدر در درجه دوم از طبقه دوم خواهد بود و در طبقه سوم قرابت عمو و دایی و عمه و خاله در درجه اول از طبقه سوم و درجه اولاد آن‌ها در درجه دوم از آن طبقه است. (ماده 1032 قانون مدنی)
 
قرار: چنانچه رأی دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزئی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می‌شود. (ماده 299 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
 
قرار: رأی دادگاه اگر راجع به ماهیت دعوی و قاطع آن جزءً یا کلاً باشد حکم والا قرار نامیده می‌شود. (ماده 154 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)

قرار: رأی محکمه یا راجع به ماهیت دعوا است کلیتاً یا به بعضی مسائل که در حین رسیدگی به دعوا حادث و مطرح می‌شود رأی محکمه در صورت اولی حکم و در صورت ثانوی قرار نامیده می‌شود. (ماده 448 قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب 18/8/1290)
 
قرارداد: عبارت است از تعهداتی که بین وزارت نفت یا یک واحد عملیاتی یا هر شخص حقیقی یا حقوقی منعقد می‌شود که طبق مقررات دولت جمهوری اسلامی ایران و بر مبنای مقررات این قانون اجرای قسمتی از عملیات نفتی را بر عهده گیرد. (ماده 1 قانون نفت مصوب 9/7/1366)
 
قرارداد: عبارت است از توافقنامه‌ای که به امضای داوطلب استخدام و بانک می‌رسد و به موجب آن شخص برای مدت معین و کار مشخص به استخدام بانک درمی‌آید. (بند 10 ماده 1 آیین‌نامه استخدامی نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 26/11/1379 هیئت وزیران)
 
قرارداد اجاره کشتی: قرارداد اجاره کشتی سندی است کتبی که بین مالک کشتی (یا نماینده مجاز او)‌و مستأجر منعقد می‌گردد و شرایط اجاره کشتی را برای مدت معین یا برای یک یا چند سفر بین بنادر مشخص تعیین می‌کند. (ماده 135 قانون دریایی مصوب 29/6/1343)‌
 
قرارداد استخراج و فروش: قراردادی است که بین وزارت معادن و فلزات و بخش تعاونی و خصوصی ایرانی برای استخراج و فروش مقدار معینی از مواد معدنی طبقه یک از معادن غیر بزرگ و در محدوده مشخص منعقد می‌شود. (بند ف ماده 1 قانون معادن مصوب 1/3/1362)

قرارداد اکتشاف: قراردادی است جهت انجام عملیات مطالعاتی و اجرایی طرح تصویب شده از طرف وزارت معادن و فلزات بین دارنده موافقت نامه اصولی اکتشاف و وزارت معادن و فلزات. (بند ج ماده 1 قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
قرارداد باربری: قرارداد باربری فقط قراردادی است که بر اساس بارنامه دریایی یا اسناد مشابه دیگری که برای حمل و نقل کالا از طریق دریا است منعقد شود و نیز هر بارنامه دریایی یا اسناد مشابه دیگری که به استناد قرارداد اجاره کشتی رابطه بین متصدی باربری و دارنده بارنامه یا سند مذکور را از زمان صدور تعیین نماید قرارداد باربری تلقی می‌گردد. (بند 2 ماده 52 قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
قرارداد پیمانکاری: قرارداد پیمانکاری عبارت از قراردادی است که به موجب آن طرف قرارداد مسئولیت اجرای برخی از عملیات نفتی را در ناحیه معینی از طرف شرکت ملی نفت ایران و به نام آن شرکت بر طبق مقررات این قانون بر عهده می‌گیرد. (ماده 1 قانون نفت مصوب 8/5/1353)
 
قرارداد جزئی: توافق حقوقی است که اجازه انعقاد آن در یک توافق حقوقی تشریفاتی به دستگاه دولتی داده شده است. (ماده 1 آیین‌نامه چگونگی تنظیم و انعقاد توافق‌های بین‌المللی مصوب 13/2/1371 هیئت وزیران)
 
قرارداد حرفه‌آموزی: قرارداد حرفه‌‌آموزی عبارت است از قراردادی که بین صاحب امتیاز (یا مدیر مسئول) آموزشگاه و حرفه آموز به منظور آموزش رشته معین و مشتمل بر ساعات تدریس، مبلغ شهریه و سایر مقررات این آیین‌نامه منعقد می‌گردد. (ماده 5 آیین‌نامه نحوه تشکیل و اداره آموزشگاه‌های آزاد فنی و حرفه‌ای مصوب 6/7/1365 هیئت وزیران)

قرارداد حمل: به استثناء قرارداد اجاره کشتی قرارداد حمل قراردادی است که از طرف متصدی حمل و یا به حساب او برای حمل مسافر منعقد گردد. (بند ب ماده 111 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
قرارداد کار: قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی ‌که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. (ماده 7 قانون کار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
قرارداد کار: قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر متعهد می‌شود در قبال دریافت مزد، کاری را برای مدت معین یا مدت نامحدودی برای کارفرما انجام دهد. (ماده 30 قانون کار مصوب 26/12/1337)
 
قرارداد کارآموزی: قرارداد کارآموزی قراردادی است که در آن رابطه کارفرما و کارآموز به منظور کارآموزی تنظیم می‌گردد. (ماده 2 قانون کارآموزی مصوب 28/2/1349)
 
قرارداد کار کشاورزی: قرارداد کار کشاورزی که در این قانون قرارداد کار نامیده می‌شود عبارت است از توافق کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر متعهد می‌شود در قبال دریافت حقوق یا مزد از کارفرما یا نماینده او در مدت معین و یا مدت نامحدود برای کارفرما یا نماینده او کار انجام دهد. (ماده 3 لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی اصلاح پاره‌ای از مواد قانون کار کشاورزی مصوب 15/4/1359 شورای انقلاب)
 
قرارداد کار کشاورزی: قرارداد کار کشاورزی که در این قانون قرارداد کار نامیده می‌شود عبارت است از توافق کتبی که به موجب آن کارگر متعهد می‌شود در قبال دریافت حقوق یا مزد از کارفرما یا نماینده او در مدت معین یا مدت نامحدود برای کارفرما یا نماینده او کار انجام دهد. (ماده 3 لایحه قانونی اصلاح پاره‌ای از مواد قانون کار کشاورزی مصوب 20/2/1359 شورای انقلاب)
 
قرارداد کار کشاورزی: قرارداد کار کشاورزی که در این قانون قرارداد کار نامیده می‌شود عبارت است از توافق کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر متعهد می‌شود در قبال دریافت حقوق یا مزد از کارفرما یک یا چند شغل از مشاغل کشاورزی در مدت معین یا مدت نامحدود برای کارفرما یا نماینده او انجام دهد. (ماده 3 قانون کار کشاورزی مصوب 7/3/1353)
 
قرائن مالیاتی: قرائن مالیاتی عبارت است از عواملی که در هر رشته از مشاغل با توجه به موقعیت شغل برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به طور علی‌الرأس به کار می‌رود و فهرست آن به شرح زیر می‌باشد: 1- خرید سالانه. 2- فروش سالانه. 3- درآمد نا ویژه. 4- میزان تولید در کارخانجات 5- جمع کل وجوهی که بابت حق‌التحریر و حق‌الزحمه وصول عوارض و مصرف تمبر عاید دفترخانه اسناد رسمی می‌شود یا میزان تمبر مصرفی آن‌ها. 6- سایر عوامل به تشخیص کمیسیون تعیین ضرایب. (ماده 152 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 3/12/1366)

قرائن مالیاتی: قرائن مالیاتی عبارت است از عواملی که در هر رشته از مشاغل با توجه به موقعیت شغل برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به طور علی‌الرأس به کار می‌روند و فهرست آن به شرح زیر می‌باشد: 1- سرمایه. 2- خرید سالانه. 3- فروش سالانه. 4- درآمد نا ویژه. 5- ارزش اجاری سالانه محل کسب و کار. 6- پرداختی به کارگران و کارکنان. 7- ظرفیت تولید در کارخانجات. 8- مقدار مواد اولیه که به مصرف رسیده است. 9- تعداد اتاق یا تخت هتل و مسافرخانه. 10- ظرفیت وسایط رانندگی و سایر وسایل حمل و نقل. 11- تعداد کشتار در مورد قصاب‌ها و کشتار کنندگان. 12- تعداد تختخواب و پزشک و جراح و بیمار در بیمارستان و نظایر آن. 13- تعداد نمره و دوش گرمابه. 14- میزان انتشار روزنامه و مجله و تعداد مشترکین یا میزان فروش و بهای آگهی. 15- جمع کل وجوهی که بابت حق تحریر و حق‌الزحمه وصول مالیات و عوارض و مصرف تمبر عاید دفترخانه اسناد رسمی می‌شود یا میزان تمبر مصرفی آن‌ها. 16- سابقه مالیاتی. (ماده 128 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 28/12/1345)
 
قرض: قرض عقدی است که به موجب آن احد طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک می‌کند که طرف مزبور مثل آن را از حیث مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورت تعذر رد مثل قیمت یوم‌الرد را بدهد. (ماده 648 قانون مدنی)

قسمت‌های مشترک آپارتمان‌ها: قسمت‌های مشترک مذکور در این قانون عبارت از قسمت‌هایی از ساختمان است که حق استفاده از آن منحصر به یک یا چند آپارتمان یا محل پیشه مخصوص نبوده و به کلیه مالکین به نسبت قسمت اختصاصی آن‌ها تعلق می‌گیرد به طور کلی قسمت‌هایی که برای استفاده اختصاصی تشخیص داده نشده است یا در اسناد مالکیت ملک اختصاصی یک یا چند نفر از مالکین تلقی نشده از قسمت‌های مشترک محسوب می‌شود مگر آن که تعلق آن به قسمت معینی بر طبق عرف و عادت محل مورد تردید نباشد. (ماده 2 قانون تملک آپارتمان‌ها مصوب 16/12/1343)
 
قصاص: قصاص،کیفری است که جانی به آن محکوم می‌شود و باید با جنایت او برابر باشد. (ماده 14 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
قصاص: قصاص، کیفری است که جانی به آن محکوم می‌شود و باید با جنایت او برابر باشد. (ماده 9 قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 21/7/1361)

قصور: عبارت است از کوتاهی غیر عمدی در اجرای وظایف اداری. (ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 25/12/1365)

قصور: عبارت است از کوتاهی غیر عمدی در اجرای وظایف اداری. (ماده 8 قانون هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 9/12/1362)
 
قصور: قصور عبارت است از کوتاهی غیر عمدی در اجرای وظایف اداری. (بند ب ماده 17 از قانون بازسازی نیروی انسانی وزارت خانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت مصوب 5/7/1360)
 
قلمرو کشور: از نظر این قرارداد قلمرو یک کشور عبارت خواهد بود از اراضی و آب‌های ساحلی متصل به آن که تحت حاکمیت یا قیمومیت - حمایت یا تحت‌الحمایگی آن کشور قرار دارد. (ماده 2 قانون اجازه الحاق دولت ایران به مقررات هواپیمایی کشوری بین‌المللی مصوب 30/4/1328)
 
قلمرو قوانین جزایی: قوانین جزایی درباره کلیه کسانی که در قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران (اعم از زمینی، دریایی و هوایی) مرتکب جرم شوند اعمال می‌گردد مگر آن که به موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد. (ماده 3 قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 21/7/1361)

قلمرو قوانین جزایی: قوانین جزایی درباره کلیه کسانی که در قلمرو حاکمیت ایران (اعم از زمینی و دریایی و هوایی) مرتکب جرم شوند اعمال می‌گردد مگر آن که به موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد. (ماده 3 قانون مجازات عمومی مصوب 7/3/1352)
 
قوادی: قوادی عبارت است از جمع و مرتبط کردن دو نفر یا بیش‌تر برای زنا یا لواط. (ماده 135 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
قوادی: قوادی عبارت است از جمع و مرتبط کردن دو نفر یا بیش‌تر برای زنا یا لواط. (ماده 165 قانون حدود و قصاص و مقررات آن مصوب 3/6/1361)

قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران: قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند این قوا مستقل از یکدیگرند. (اصل 57 قانون اساسی)

قوه قضاییه: قوه قضاییه قوه‌ای است مستقل که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق  بخشیدن به عدالت و عهده‌دار وظایف زیر است: 1- رسیدگی و صدور حکم در مورد تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات و اخذ تصمیم و اقدام لازم در آن قسمت از امور حسبیه ‌که قانون معین می‌کند. 2- احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های مشروع. 3- نظارت بر حسن اجرای قوانین. 4- کشف جرم و تعقیب مجازات و تعزیر مجرمین و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام. 5- اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین. (اصل 156 قانون اساسی)
 
قوه مجریه: اعمال قوه مجریه جز در اموری که در این قانون مستقیماً بر عهده رهبری گذارده شده از طریق رئیس جمهور است. (اصل 60 قانون اساسی)
 
قوه مقننه: اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است که از نمایندگان منتخب مردم تشکیل می‌شود و مصوبات آن پس از طی مراحلی که در اصول بعد می‌آید برای اجرا به قوه مجریه و قضاییه ابلاغ می‌گردد. (اصل 58 قانون اساسی)

قهرمان: فردی است که در مسابقات داخلی یا خارجی موفق به کسب مدال شده یا به عضویت یکی از تیم‌های ملی ایران درآمده است. (ماده 1 آیین‌نامه اجرای ماده (11) قانون تأسیس سازمان تربیت بدنی مصوب 4/10/1373 هیئت وزیران)

قیام مقدس ملی: مجلسین سنا و شورای ملی قیام روز دوشنبه 30 تیر ماه 1331 را که در سراسر کشور برای پشتیبانی از نهضت ملی ایران انجام پذیرفت قیام مقدس ملی شناخته و شهدای آن روز را به عنوان شهدای ملی می‌نامند. (ماده 1 قانون مربوط به شناسایی قیام روز 30 تیرماه 1331 به نام قیام مقدس ملی مصوب 16/5/1331)
قیمت عادله: مقصود از قیمت عادله قیمت زمین بیاض یا به انضمام بنا و اشجار قبل از اعلان توسیع است. (تبصره 1 ماده 3 قانون راجع به احداث و توسعه معابر و خیابان‌ها مصوب 23/8/1312)

قیمت‌ عادله‌ کالاها: قیمت عادله ‌عبارت ‌است از قیمت ‌تمام‌ شده برای واردکنندگان به علاوه منافع متعارفی. (تبصره ماده‌3 قانون متمم قانون انحصار تجارت خارجی مصوب20/12/1309)

قیمت مدعی به: قیمت مدعی به مبلغی است که در‌عرضحال قید شده است. (ماده197 قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی مصوب 18/8/1290)

قیمت واقعی خدمات: عبارت است از قیمت ‌تمام‌شده خدمات به اضافه سود سرمایه (دارایی‌های ثابت) در بخش دولتی سود سرمایه (دارایی‌های ثابت) و استهلاک منظور نخواهد شد. (بند 8 ماده 1 از قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور مصوب 3/8/1373)
 
قیمت ورودی: قیمت ورودی عبارت است از قیمت خرید و خرج جنس تا دفتر ورود به اضـافه حقـوق گمـرکی و عــوارض دیگری که توسط گمرک مأخوذ می‌گردد. (تبصره 1 بند 1 از قانون اصلاح مواد 3 و 4 قانون دخانیات مصوب 19/8/1311)
 
قیمی (اموال) : مثلی که در این قانون ذکر شده عبارت از مالی است که اشباه و نظایر آن نوعاً زیاد و شایع باشد مانند حبوبات و نحو آن و قیمی مقابل آن است مع‌ذلک تشخیص این معنی با عرف می‌باشد. (ماده 950 قانون مدنی)
 
 

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ف

فاضلاب: عبارت است از هر نوع ماده مایع زاید حاصله از فعالیت‌‌های صنعتی یا کشاورزی و دامداری یا شهری و خانگی که به آب یا خاک تخلیه گردد. (بند 5 ماده 1 آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب 24/9/1363)
 
فته طلب: فته طلب سندی است که به موجب آن امضا کننده تعهد می‌کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید. (ماده 307 قانون تجارت مصوب 13/12/1311)
 
فدراسیون ورزشی آماتوری: فدراسیون ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران که در این اساس‌نامه فدراسیون نامیده می‌شود مؤسسه عمومی غیردولتی و دارای شخصیت حقوقی است که بر اساس مشی و اصول ورزشی آماتوری تعیین شده به موجب منشور المپیک با مراعات شئون اسلامی و مقتضیات ملی و به عنوان بالاترین مرجع ذی‌صلاح در هر رشته ورزشی تشکیل می‌شود و در چارچوب این اساس‌نامه با هماهنگی سازمان تربیت بدنی و رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط فعالیت می‌نماید. (ماده 1 اساس‌نامه فدراسیون‌های ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران مصوب 9/3/1378 هیأت وزیران)

فرار با توطئه: فراری که با تبانی بین بیش از دو نفر نظامی به عمل آید فرار با توطئه محسوب می‌شود. (ماده 365 قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب 4/10/1318)
 
فرار با توطئه: فراری که با مواضعه بین بیش از 2 نفر نظامی به عمل آید فرار با توطئه محسوب می‌شود. (ماده 242 قانون محاکمات نظامی مصوب 30/4/1307)‌
 
فراری: پرسنل ثابت نیروهای مسلح هرگاه در زمان صلح، بیش از پانزده روز غیبت متوالی داشته و عذر موجهی نداشته باشند فراری محسوب و .... (از ماده 38 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 18/5/1371)
 
فراری: فراری وضع پرسنلی است که مدت غیبت آنان در زمان صلح از 15 روز و در زمان جنگ از 5 روز تجاوز نماید. (از ماده 105 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)

فراری: فراری وضع پرسنلی است که مدت غیبت آنان در زمان صلح از 15 روز و در زمان جنگ از 5 روز تجاوز نماید. (از ماده 96 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)

فراری در خارجه: هر نظامی که بدون اجازه از خاک ایران خارج شود یا در خارج ایران قسمت مربوطه خود را ترک کند در زمان صلح سه روز و در زمان جنگ یک روز پس از تاریخی که غیبت او معلوم شد فراری به خارجه محسوب می‌شود (مابین مواد 237 و 238 قانون محاکمات نظامی مصوب 30/4/1307)
 
فراری در داخله: اشخاص ذیل فراری در داخله مملکت محسوب می‌شوند. 1- هر وکیل و سرجوقه و تابینی که بدون اجازه غیبت نموده و قبل از انقضا مدت 6 روز از تاریخی که غیبت او معلوم شده باشد به مرکز قسمت خود معاودت ننماید. هرگاه تابین بیش از سه ماه خدمت نداشته باشد در صورتی فراری محسوب است که پس از یک ماه از روزی که غیبت او معلوم شده است به مرکز قسمت خود مراجعت ننموده باشد. 2- هر وکیل و سرجوقه و تابینی که مجرداً از قسمتی به قسمت دیگر مسافرت نماید یا مدت مرخصی یا رخصت او تمام شده و پس از یک ماه از روزی که برای رسیدن او به قسمت دیگر یا مراجعتش معین شده است به قسمت مربوطه نرسیده یا به قسمت خود برنگشته  باشد. (ماده 234 قانون محاکمات نظامی مصوب 30/4/1307)‌
 
فرآورده: فراورده به کلیه اشیا و اجناس تولیدی یا ساخته شده منقول اطلاق می‌شود اگر چه به صورت دستگاه یا تأسیسات در زمین نصب شود یا در بنا به کار رود. (بند ب ماده 2 قانون مواد الحاقی به قانون تأسیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب 24/9/1349)
 
فراورده‌‌های بیولوژیک: فراورده‌‌های بیولوژیک به موادی اطلاق می‌شود که دارای منشاء انسانی یا حیوانی بوده که برای تشخیص و پیشگیری یا درمان بیماری‌‌ها به کار می‌رود، تعیین نوع فراورده‌‌های مذکور به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌باشد. (تبصره 4 ماده 6 از قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب 1344 مصوب 23/1/1367)‌
 
فرآورده‌های خام دامی: کلیه موادی که در زمان حیات دام ـ مانند پشم، کک، مو، شیر، تخم طیور، تخم نطفه‌دار، اسپرم، تخم ماهی، نوغان و غیره یا بعد از کشتار مانند گوشت و آلایش به دست می‌آید. (بند ب ماده 2 از آیین‌نامه چگونگی کنترل بهداشتی تردد، نقل و انتقال، واردات و صادرات دام زنده و فراورده‌‌های خام دامی موضوع بند د ماده (3) و بند ب ماده (5) قانون سازمان دامپزشکی کشور مصوب 25/8/1373 هیأت وزیران)
 
فرآوری: شامل کلیه عملیاتی است که بر روی مواد خام معدنی یا کانه آرایی شده آن‌ها  انجام و در نتیجه موجب تولید مواد اولیه صنعتی می‌شود. (بند ز ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)‌
 
فرانشیز: قسمتی از هزینه درمان است که بیمه شده باید در زمان دریافت خدمات درمانی پرداخت نماید. (بند 7 ماده 1 قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور مصوب 3/8/1373)

فرد صنفی: شخص حقیقی یا حقوقی که در یکی از فعالیت‌‌های صنفی اعم از تولید، تبدیل، خرید و فروش، توزیع و انجام خدمات بدنی یا فکری سرمایه‌گذاری نموده و به عنوان پیشه‌ور و صاحب حرفه و مشاغل آزاد خواه شخصاً یا با مباشرت دیگران محل کسبی دایر یا وسیله کسبی فراهم کند و تمام یا قسمتی از کالا یا محصول یا خدمات را مستقیماً به مصرف‌کننده عرضه کند فرد صنفی شناخته می‌شود. (ماده 2 لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیأت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌‌های آن به عمل آمده است مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب)
 
فرد صنفی: شخصی حقیقی یا حقوقی که در یکی از فعالیت‌های صنفی اعم از تولید، تبدیل، خرید و فروش، توزیع و انجام خدمات بدنی یا فکری سرمایه‌گذاری نموده و به عنوان پیشه‌ور و صاحب حرفه و مشاغل آزاد خواه بالمباشره یا با مباشرت دیگران محل کسبی دایر یا وسیله کسبی فراهم کند و تمام یا قسمتی از کالا یا محصول یا خدمات را مستقیماً به مصرف‌کننده عرضه کند فرد صنفی شناخته می‌شود. (ماده 2 قانون نظام صنفی مصوب 16/3/1350)
 
فرستنده بار: فرستنده بار شخصی است که با متصدی باربری قرارداد باربری تنظیم می‌نماید و بار را برای حمل به کشتی تحویل می‌دهد. (بند 5 ماده 52 قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
فرض (سهم معین): سهام معینه که فرض نامیده می‌شود عبارت است از نصف، ربع، ثمن، دو ثلث، ثلث و سدس ترکه. (ماده 895 قانون مدنی)‌

فرض ثلث ترکه: فرض دو وارث ثلث ترکه است: ‌1ـ مادر متوفی در صورتی که میت اولاد واخوه نداشته باشد. 2ـ کلاله امی در صورتی که بیش از یکی باشد. (ماده 903 قانون مدنی)‌
 
فرض (ثمن ترکه): ثمن فرضیه زوجه یا زوجه‌‌ها است در صورت فوت شوهر با داشتن اولاد. (ماده 901 قانون مدنی)
 
فرض (دو ثلث ترکه): فرض دو وارث دو ثلث ترکه است: 1ـ دو دختر و بیش‌تر در صورت نبودن اولاد ذکور 2ـ دو خواهر و بیش‌تر ابوینی یا ابی تنها با نبودن برادر. (ماده 902 قانون مدنی)
 
فرض (ربع ترکه): فرض دو وارث ربع ترکه است: 1ـ شوهر در صورت فوت زن با داشتن اولاد. 2ـ زوجه یا زوجه‌‌ها در صورت فوت شوهر بدون اولاد. (ماده 900 قانون مدنی)‌
 
فرض (سدس ترکه): فرض سه وارث سدس ترکه است پدر و مادر و کلاله امی اگر تنها باشد. (ماده 904 قانون مدنی)
 
فرض (نصف ترکه): فرض سه وارث نصف ترکه است: 1ـ شوهر در صورت نبودن اولاد برای متوفات اگر چه شوهر دیگر باشد. 2ـ دختر اگر فرزند منحصر باشد. 3ـ خواهر ابوینی یا ابی تنها در صورتی که منحصر به فرد باشد. (ماده 899 قانون مدنی)‌
 
فرودگاه: به محلی اطلاق می‌شود که در قلمرو حاکمیت دولت ایران احداث شده و آماده فرود، توقف و پرواز هواپیما باشد. (بند الف ماده 1 از لایحه قانونی تعیین بهای خدمات فرودگاهی و پروازی مصوب 21/5/1358 شورای انقلاب)
 
فروش اجباری: عبارت است از فروش اجباری کالا به همراه کالای دیگر در سطح عمده فروش یا خرده فروشی. (از ماده 15 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
فروش ارزی ریالی: عبارت است از فروش کالا یا خدمات در مقابل دریافت ارز یا واریزنامه ارز صادراتی بابت تمام یا قسمتی از بهای کالا یا خدمات در داخل کشور برخلاف مقررات قانون و مصوبات دولت. (از ماده 14 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
فرهنگستان علوم: فرهنگستان مؤسسه‌ای است با شخصیت حقوقی مستقل که به نهاد ریاست جمهوری وابسته است و اعتباراتی که برای فرهنگستان در بودجه سالانه کشور منظور می‌شود در ردیف اعتبارات نهاد ریاست جمهوری منظور خواهد شد. (ماده 15 اصلاح اساس‌نامه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران مصوب 24/8/1373 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
فرهنگستان علوم پزشکی: فرهنگستان مؤسسه‌ای است با شخصیت حقوقی مستقل که به نهاد ریاست جمهوری وابسته است و اعتباراتی که برای فرهنگستان در بودجه سالانه کشور منظور می‌شود در ردیف اعتبارات نهاد ریاست جمهوری منظور خواهد شد. (ماده 15 اصلاح اساس‌نامه فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 24/8/1373 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
فرهنگستان علوم پزشکی: فرهنگستان مؤسسه‌ای است با شخصیت حقوقی مستقل که به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وابسته است، اعتباراتی که برای فرهنگستان در بودجه سالانه کشور منظور می‌شود در ردیف خاص و به صورت کمک خواهد بود. (ماده 15 اساس‌نامه فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 10/5/1368 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران: فرهنگستان مؤسسه‌ای است مستقل که امور اداری و اجرایی آن از طریق دبیرخانه‌ای انجام می‌گیرد که در وزارت فرهنگ و آموزش عالی دایر می‌گردد. (بند 1 ماده 3 ضوابط تأسیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران مصوب 15/10/1366 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
فرهنگ عمومی هنر: مقصود از فرهنگ عمومی هنر فعالیت‌های هنری در گستره عام آن می‌باشد که صدا و سیما و مراکز تولید هنری عمومی و خصوصی ... را در بر می‌گیرد. هنر با توجه به گستردگی و اهمیت حیاتی آن فرصت و فراغتی دیگر را می‌طلبد که در صورت لزوم بدان پرداخته خواهد شد. (بند ب موافقت اصولی با طرح پیشنهادی برای تقویت رشته‌‌های هنر مصوب 19/2/1374 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
فسخ: فسخ به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن نماید حاصل می‌شود. (ماده 449 قانون مدنی)
 
فسخ فعلی: تصرفاتی که نوعاً کاشف از به هم زدن معامله باشد فسخ فعلی است. (ماده 451 قانون مدنی)‌
 
فعالیت:‌ منظور یک سلسله عملیات و خدمات مشخص است که برای تحقق بخشیدن به هدف‌های سالانه برنامه طی یک سال اجرا می‌شود و منابع مورد نیاز آن از محل اعتبارات مربوط به هزینه تأمین می‌گردد. (ماده 77 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 27/11/1380)
 
فعالیت جاری: منظور یک سلسله عملیات و خدمات مشخصی است که برای تحقق بخشیدن به هدف‌‌های برنامه سالانه طی یک سال اجرا می‌شود و هزینه آن از محل اعتبارات جاری تأمین می‌گردد. (بند 9 ماده 1 قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 10/12/1351)
 
فعالیت‌‌های معدنی: این فعالیت‌‌ها شامل کلیه عملیات پی‌جویی برای یافتن کانسارها و اکتشاف و استخراج معادن و کانه‌آرایی کانسنگ و فراوری مواد معدنی و متالوژی استخراجی می‌شود. (ماده 1 قانون نظام مهندسی معادن مصوب 25/11/1379)

فلات قاره: عبارت است از بستر، زیر بستر، کف و زیر کف مناطق دریایی ماورای دریای سرزمین ایران و در امتداد و دنباله طبیعت قلمرو سرزمینی کشور تا لبه بیرونی حاشیه فلات قاره حداکثر تا مساحت دویست (200) مایل دریایی از خط مبدأی که برای تعیین عرض دریای سرزمین در قوانین ایران پیش‌بینی شده است. (بند الف ماده 1 آیین‌نامه احداث و استفاده از تأسیسات در فلات قاره و منطقه انحصاری اقتصادی ایران در خلیج فارس و دریای عمان مصوب 28/9/1375 هیأت وزیران)
 
فلزات قیمتی: مروارید اصل،‌ سنگ‌های گران‌بها، فلزات گران‌بها و اشیای ساخته شده از آن‌ها. (تبصره 2 بخش شصت و یکم قانون اصلاح تعرفه گمرکی مصوب 10/4/1337)
 
فلزات قیمتی: مروارید اصل ـ سنگ‌های گران‌بها ـ فلزات گران‌بها و اشیا ساخته شده از آن‌ها به 682 تا 692 (تبصره 2 فصل 14 بخش 61 قانون تعرفه گمرکی مصوب 6/4/1334)
 
فوت ناشی از قیود خدمت: کسانی که در حین انجام وظیفه یا به سبب خدمت در اثر حوادث کشته شده یا فوت نمایند فوت آنان فوت ناشی از قیود خدمت خواهد بود. (ماده 8 آیین‌نامه بیمه افسران و کارمندان نیروهای مسلح و ژاندارمری مصوب 1/11/1337)
 
فوق‌العاده و مزایا (بانک): عبارت است از وجوه نقدی یا غیر نقدی که علاوه بر حقوق به کارکنان تعلق می‌گیرد. (بند ط ماده 10 آیین‌نامه استخدامی نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 26/11/1379 هیأت وزیران)
 
فهرست نرخ‌‌ها: فهرست نرخ‌ها سند رسمی است که به منظور مشخص کردن اوراق معامله شده و تعداد آن‌ها و قیمت‌هایی که داد و ستد این اوراق به آن قیمت‌ها انجام یافته است تنظیم و اعلان می‌شود. (بند 4 ماده 1 قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب 27/2/1345)
 
فهرست نویسی قبل از انتشار: تهیه اطلاعات کتاب شناختی قبل از چاپ و انتشار اثر، که معمولاً در پشت صفحه عنوان چاپ می‌شود. (ردیف ب بند 1 موظف بودن کلیه ناشران به انتشار کتب همراه با حذف فهرست‌نویسی پیش از انتشار و شماره استاندارد بین‌المللی کتاب (شابک) مصوب 5/12/1375 هیأت وزیران)