ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ش
شاخص قیمت: منظور کمیتی است که تغییرات متوسط قیمت کالاها و خدمات را نسبت به یک زمان معین نشان دهد. (بند هـ ماده 1 قانون مرکز آمار ایران مصوب 10/11/1353)
شاخه قطور: شاخه‌ای است که قطر آن در محل انشعاب بیش از پنج سانتی‌متر باشد. (بند 19 ماده 1 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
شاغلان پزشکی و حرفه‌های وابسته: شاغلان پزشکی و حرفه‌های وابسته موضوع این ماده افرادی هستند که در یکی از مراکز تحقیقات درمانی، آموزشی و بهداشتی اعم از خصوصی، دولتی و تعاونی پزشکی، وابسته به دولت یا خیریه یا حسب مورد مطب یا دفتر کار اشتغال دارند و از این پس به اختصار شاغلان حرفه‌های پزشکی و وابسته نامیده می‌شوند. (تبصره ماده 1 آیین‌نامه انتظامی رسیــدگی بـه تخـلفـات صنـفـی و حــرفه‌ای شاغلان حرفه‌های پزشکی وابسته مصوب 30/4/1378 هیئت وزیران)
شاغلین امر دندان سازی: شاغلین امر دندان سازی مشمول قانون مذکور عبارتند از گروه‌هایی که فاقد مدرک علمی در رشته دندان سازی از مراکز آموزش معتبر قانونی هستند و شامل گروه‌های ذیل می‌باشند: 1- افرادی که طبق تبصره2 قانون اشتغال کمک دندان پزشکان تجربی مصوب 8/2/1354 موفق به اخذ پروانه کمک تکنیسین دندان سازی گردیده‌اند. 2- شاغلین امر دندان سازی که بنا به عللی موفق نشده‌اند در آزمون قانونی مربوط به اشتغال کمک دندان پزشکان تجربی مصوب 8/2/1354 شرکت نمایند. 3- شاغلین دارای گواهینامه‌های مبنی بر طی دوره آموزش امور مربوط به دندان سازی صادره از سازمان‌های آموزش غیردانشگاهی. 4- شاغلین دارای حکم استخدامی و یا گواهی اشتغال در مراکز و بخش‌های دندان سازی دولتی. 5- شاغلین امر دندان سازی در بخش خصوصی و کارگاه‌های دندان سازی موجود. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون تعیین وضع شغلی دندان سازان تجربی مصوب 22/2/1364 مجلس شورای اسلامی مصوب 18/12/1364 هیئت وزیران)
شاکی خصوصی: شخصی که از وقوع جرمی متحمل ضرر و زیان میشود و به تبع ادعای دادستان مطالبه ضرر و زیان می‌کند مدعی خصوصی است و مادام که دادخواست ضرر و زیان تسلیم نکرده شاکی خصوصی نامیده میشود. (از ماده 9 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از مواد آیین‌نامه دادرسی کیفری مصوب 30/11/1355)
شاهراه: شاهراه به راهی اطلاق میشود که حداقل دارای دو خط اتومبیل رو و یک شانه حداقل به عرض 3 متر برای هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوی محصور و در تمام طول شاهراه از هم کاملاً مجزا باشد و ارتباط آن‌ها با هم فقط به وسیله راه‌های فرعی که از زیر یا بالای شاهراه عبور کند تأمین شود و هیچ راه دیگری آن را قطع نکند. (ماده 1 قانون ایمنی راه‌ها و راه‌آهن مصوب 7/4/1349)
شبکه رادیویی: شبکه رادیویی عبارت است از مجموعه یک یا چند ایستگاه ثابت یا متحرک یا هر دو که می‌تواند در عین حال با هم ارتباط داشته باشند. (ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون استفاده از بی‌سیم‌های اختصاصی و غیرحرفه‌ای (آماتوری) مصوب 13/11/1361 هیئت وزیران)
شبکه‌های آبیاری و زهکشی کانال‌ها: مجاری مستحدثه‌ای هستند که به منظور آب رسانی، سالم سازی اراضی یا انتقال آب ایجاد شده یا میشود. (ماده 1 آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انبار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آب رسانی، آبیاری و زهکشی مصوب 11/8/1379 هیئت وزیران)
شبکه‌های اختصاصی مخابرات: شبکه‌های اختصاصی مخابرات عبارتند از مجموعه وسایل مخابراتی که برای استفاده گروه‌ها یا موارد خاصی دایر بوده یا بعداً دایر گردد. (تبصره 3 ماده 1 قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب 29/3/1350)
شبکه‌های مخابرات عمومی: شبکه‌های مخابرات عمومی مذکور در این قانون عبارتند از مجموعه وسایل مخابراتی که برای استفاده عموم دایر بوده یا بعداً دایر خواهد شد. (تبصره 2 ماده 1 از قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب 29/3/1350)
شرایط احراز شغل: عبارت از مجموعه توانایی‌ها، قابلیت‌ها، اطلاعات و مهارت‌هایی است که داشتن آن‌ها برای انجام وظایف و قبول مسئولیت‌های شغلی ضروری است. (بند خ ماده 1 آیین‌نامه حقوق و دستمزد کارکنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران)
شرایط و صفات رهبر: 1- صلاحیت علمی لازم برای افتاء در ابواب مختلف فقه. 2- عدالت و تقوای لازم برای رهبری امت اسلام 3- بینش صحیح سیاسی و اجتماعی، تدبیر، شجاعت، مدیریت و قدرت کافی برای رهبری. (از اصل یک صد و نهم قانون اساسی)
شرح وظایف: عبارت از شرح منظم و مدونی است که وظایف، مسئولیت‌ها و اختیارات مشاغل سازمان را مشخص می‌سازد. (بند ز ماده 1 آیین‌نامه حقوق و دستمزد کارکنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران).
شرط صفت: شرط صفت عبارت است از شرط راجعه به کیفیت یا کمیت مورد معامله (از ماده 234 قانون مدنی)
شرط فعل: شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود. (از ماده 234 قانون مدنی)
شرط نتیجه: شرط نتیجه آن است که تحقق امری در خارج شرط شود. (از ماده 234 قانون مدنی)
شرکت: شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکان متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه (ماده 571 قانون مدنی)
شرکت اختیاری: شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل میشود یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاً در ازای عمل چند نفر و نحو این‌ها (ماده 573 قانون مدنی)
شرکت ایرانی: هر شرکتی که در ایران تشکیل و مرکز اصلی آن در ایران باشد شرکت ایرانی محسوب است. (ماده 1 قانون راجع به ثبت شرکت‌ها مصوب 11/3/1310)
شرکت ایرانی خدمات مشاوره: شرکتی است که طبق قانون تجارت به منظور انجام خدمات مشاوره‌ای در امور تخصصی تأسیس شده و دارای کارشناسان تمام وقت متخصص در رشته‌های مربوط بوده و دارای تشکیلات منظم اداری و تجهیزات کافی و اعتبارات مالی لازم بوده و صلاحیت شرکت مزبور در حد متعارف مورد رسیدگی و قبول سازمان قرار گرفته باشد. (بند ب ماده 1 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و کارشناسان مصوب 1/3/1359 شورای انقلاب)
شرکت با مسئولیت محدود: شرکت با مسئولیت محدود وقتی تشکیل میشود که تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد. (ماده 96 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت پیمانکاری: ساختمانی یا تأسیساتی یا تجهیزاتی شخصی است حقوقی که برای انجام عملیات ساختمانی یا تأسیساتی یا تجهیزاتی طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران به صورت شرکت سهامی خاص در ایران تأسیس شده و به ثبت رسیده و کلیه سهام آن متعلق به اشخاص حقیقی ایرانی در بخش خصوصی باشد. (بند الف ماده 2 از آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع کار به شرکت‌های پیمانکاری ساختمانی تأسیساتی و تجهیزاتی وابسته به بخش خصوصی مصوب 30/2/1360 هیئت وزیران)
شرکت تضامنی: شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل میشود: اگر دارایی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکا برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان‌لم یکن خواهد بود. (ماده 116 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت تعاونی: شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی یا حقوقی که به منظور رفع نیازمندی‌های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضا از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آن موافق اصولی که در این قانون مصرح است تشکیل میشود. (بند 2 اصلاح بعضی از مواد و الحاق سه تبصره به قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 9/4/1352)
شرکت تعاونی: شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی و یا حقوقی که به منظور رفع نیازمندی‌های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی شرکا از طریق خودیاری و کمک متقابل و همکاری آنان و تشویق به پس‌انداز موافق اصولی که در این قانون مصرح است تشکیل میشود. (ماده 2 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی: شرکت تعاونی شرکتی است که برای مدت نامحدود به منظور رفع احتیاجات مشترک شرکا و بهبود وضع مادی و اجتماعی آنان برای یک یا چند منظور ذیل تشکیل میشود: انجام خدمات عمومی و هرگونه فعالیت مربوط به تولید محصولات کشاورزی و صنعتی- تهیه و طبقه‌بندی- نگاهداری- تبدیل و فروش محصولات مزبور – تهیه و توزیع هر گونه کالا و لوازم مورد نیاز زندگی و حرفه‌ای آنان تحصیل وام و اعتبار برای شرکا- اقدام به عملیات ساختمانی و ایجاد مسکن- بیمه محصولات و حیوانات- قبولی نمایندگی مؤسسات و کارخانجات وابسته به فعالیت‌های مذکور در فوق- خرید سهم الشرکه شرکت‌های مشابه و امثال منظورهای مذکور. (ماده 1 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 11/5/1344)
شرکت تعاونی: شرکت تعاونی تولید شرکتی است که بین عده‌ای از کارگران و ارباب حرف تشکیل میشود و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به کار می‌برند مشروط بر این که قرارداد بین شرکا به موجب التزام مشروع بوده و در اساسنامه این التزام تصریح شده باشد. (ماده 108 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت تعاونی آموزشگاه‌ها: شرکت تعاونی آموزشگاه‌ها شرکتی است که با عضویت دانش‌آموزان یا دانشجویان مراکز آموزشی به منظور آموزش عملی مقررات شرکت‌های تعاونی و تعمیم اصول تعاون برای تمام یا قسمتی از مقاصد زیر تشکیل میشود: 1- تشویق اعضا به پس‌انداز. 2- ایجاد فروشگاه و تهیه وسایل تحصیلی و مصرفی اعضا. 3- ایجاد رستوران و کافه برای استفاده اعضا. 4- تدارک وسایط نقلیه برای ایاب و ذهاب اعضا. 5- تأسیس باشگاه و تهیه وسایل تفریحات سالم برای استفاده اعضا. 6- تدارک وسایل بهداشتی و درمانی اعضا. 7- خرید مصنوعات و کارهای دستی اعضا از طرف شرکت و فروش آن. (ماده 87 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی اعتبار: شرکت تعاونی اعتبار بین افراد گروه‌های شغلی مختلف طبق مقررات آیین‌نامه‌ای که وسیله وزارت تعاون و امور روستاها(یا وزارت کار و امور اجتماعی در مورد تعاونی‌های کارگری) تهیه خواهد شد و به تصویب شورای پول و اعتبار خواهد رسید برای مقاصد زیر تشکیل میشود: 1- باز کردن حساب سپرده‌های مختلف منحصراً برای اعضا شرکت. 2- پرداخت وام با دریافت بهره به اعضای شرکت. 3- انجام سایر خدمات اعتباری برای اعضا در حدود امکانات. (ماده 84 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که بین عده از ارباب حرف تشکیل میشود و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به کار می‌برند. (ماده 190 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که بین عده‌ای از کارگران و ارباب حرف تشکیل میشود و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به کار می‌برند مشروط بر این که قرارداد بین شرکا به موجب التزام مشروع بوده و در اساسنامه این التزام تصریح شده باشد. (ماده 108 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت تعاونی روستایی: از نظر اجرای این ماده شرکت تعاونی روستایی شرکتی است که زارعان در روستا تشکیل و تحت نظارت سازمان تعاونی روستایی کشور می‌باشد. (تبصره ماده 118 از قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 28/12/1345)
شرکت تعاونی صنایع کوچک: شرکت تعاونی صنایع کوچک با عضویت صاحبان صنایع یک گروه از صنعت برای تمام یا قسمتی از مقاصد زیر تشکیل میشود: 1- تهیه مواد اولیه مورد نیاز. 2- ایجاد آزمایشگاه مواد اولیه یا محصولات ساخته شده. 3- تولید وسایل و ابزار مورد احتیاج مشترک اعضا. 4- ایجاد گروه‌های تعمیراتی و نگاهداری. 5- تحقیق و برنامه‌ریزی‌های مشترک. 6- تهیه وسایل توزیع و انجام خدمات بازاریابی. (ماده 93 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی صیادان: شرکت تعاونی صیادان شرکتی است که با عضویت صیادان ماهی و سایر آبزیان برای تمام یا قسمتی از مقاصد زیر تشکیل میشود: 1- تدارک خدمات جمعی برای اعضای شرکت از قبیل ساخت و تعمیر قایق‌ها و تهیه وسایل و ادوات صید. 2- صید ماهی و سایر آبزیان پس از کسب پروانه صید. 3- تأسیس فروشگاه. 4- پرداخت مساعده به صیادان. 5- تهیه وسایل و تأمین نیازمندی‌های حرفه‌ای و خانوادگی صیادان. (ماده 78 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی کار: شرکت تعاونی کار شرکتی است که به منظور تولید کالا یا انجام خدمات با عضویت افرادی که نیروی کار خود را در اختیار شرکت می‌گذارند تشکیل میشود. (ماده 90 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی کارگری: هر یک از شرکت‌های تعاونی در رشته‌های مصرف یا کار و پیشه که با عضویت کارگران و سایر کارکنان صنایع و خدمات و حرف تشکیل شود و حداقل سه چهارم اعضای شرکت نزد سازمان بیمه‌های اجتماعی بیمه باشند شرکت تعاونی کارگری خوانده میشود. (بند 1 اصلاح بعضی از مواد و تبصره‌های قانون شرکت‌های تعاونی مصوب خرداد 1350 و الحاق چند تبصره به قانون مذکور مصوب 4/3/1354)
شرکت تعاونی مصرف: شرکت تعاونی مصرف‌کنندگان برای تهیه انواع کالاهای مصرفی به منظور تأمین نیازمندی‌های اعضا و خانواده‌های آنان همچنین برای انجام تمام یا قسمتی از خدمات زیر و امثال آن تشکیل میشود: 1- تهیه آب مشروب. 2- تأمین وسایل توزیع گاز 3- تأمین وسایل توزیع برق 4- خدمات بهداشتی و درمانی. 5- تدارک وسایل حمل و نقل 6- ایجاد باشگاه‌ها و رستوران‌ها. 7- تأسیس انواع آموزشگاه‌ها (ماده 79 قانون شرکت‌های تعاونی مصوب 16/3/1350)
شرکت تعاونی مصرف: شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل میشود: 1- فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگی اعم از این که اجناس مزبوره را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند. 2- تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آن‌ها (ماده 192 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت تعاونی مصرف: شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل میشود: 1- فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از این که اجناس مزبوره را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند. 2- تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آن‌ها (ماده 110 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت در جرم: هرگاه چند نفر مرتکب یک جرم شوند به نحوی که هر یک فاعل آن جرم شناخته شود مجازات هر یک از آن‌ها مجازات فاعل است و اگر هر کدام یک جز از جرم واحد را انجام دهند به طریقی که مجموع آن‌ها فاعل آن جرم شناخته شود شرکا در جرم محسوب و مجازات هر یک از آن‌ها حداقل مجازات فاعل مستقل است لکن هرگاه نسبت به خصوص بعضی از شرکا اوضاع و احوالی موجود باشد که در وصف جرم یا کیفیت مجازات تغییری دهد تأثیری در حق سایر شرکا نخواهد داشت. (ماده 27 قانون مجازات عمومی مصوب 7/11/1304)
شرکت دولتی: شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود و یا به حکم قانون یا دادگاه صالح ملی شده یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد. هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی ایجاد شود، مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت‌های دولتی است، شرکت دولتی تلقی میشود. (ماده 4 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366)
شرکت دولتی: شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود و بیش از پنجاه درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد. هر شرکت تجارتی که از طریق سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی ایجاد شود تا زمانی که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت‌های دولتی است شرکت دولتی تلقی میشود. (بند 2 اصلاح پاره‌ای از مواد قانون استخدام کشوری مصوب 28/12/1352)
شرکت دولتی: شرکت دولتی واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود و بیش از 50 درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد. هر شرکت تجارتی که از طریق سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی ایجاد شود مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت‌های دولتی است شرکت دولتی تلقی میشود. (ماده 4 قانون محاسبات عمومی مصوب 15/10/1349)
شرکت سهامی: شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن‌ها است. (ماده 1 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347)
شرکت سهامی: شرکت سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تشکیل و سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به سهام آن است. (ماده 21 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت سهامی: شرکت سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی تشکیل و سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به سهام آن‌ها است. (ماده 16 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت سهامی تلفن: به منظور اجرای ماده 3 قانون مصوب بیست و پنج آذر ماه 1331 شرکتی به نام شرکت سهامی تلفن ایران برای تأسیس و نگاهداری و بهره‌برداری تلفن در داخل کلیه شهرها و قصبات و دهات کشور تشکیل میشود و دارای شخصیت حقوقی است. مرکز اصلی شرکت در تهران و مدت عملیات نامحدود است. (ماده 1 اساسنامه شرکت سهامی تلفن ایران مصوب 16/12/1331)
شرکت سهامی خاص: شرکت سهامی به دو نوع تقسیم میشود: نوع اول- شرکت‌هایی که مؤسسین آن‌ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند. این گونه شرکت‌ها شرکت سهامی عام نامیده می‌شوند. نوع دوم- شرکت‌هایی که تمام سرمایه آن‌ها در موقع تأسیس منحصراً توسط مؤسسین تأمین گردیده است. این گونه شرکت‌ها شرکت سهامی خاص نامیده می‌شوند. (ماده 4 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347)
شرکت ضمانتی: شرکت ضمانتی شرکتی است که برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته است. (ماده 67 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت عمران شهرهای جدید: شرکت سهامی عمران شهرهای جدیدی که در این اساسنامه اختصاراً شرکت نامیده میشود شرکتی است دولتی وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی و مرکز آن در تهران است و می‌تواند در صورت لزوم و حسب مورد با تصویب مجمع عمومی در استان‌های کشور یا شرکت‌هایی وابسته و تابعه برای اجرای عملیات خود تأسیس نماید. (ماده 1 اساسنامه شرکت عمران شهرهای جدید مصوب 14/10/1367 هیئت وزیران)
شرکت عمران و بهسازی شهری: شرکت عمران و بهسازی شهری- که در این اساسنامه به اختصار شرکت نامیده میشود- شرکتی است دولتی و وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی و می‌تواند با تصویب مجمع عمومی و رعایت قوانین و مقررات مربوط و سیاست‌های شهرسازی کشور، در استان‌های مختلف شرکت‌های وابسته و تابعه برای اجرای عملیات خود تأسیس کند. (ماده 1 اساسنامه شرکت عمران و بهسازی شهری مصوب 22/12/1375 هیئت وزیران)
شرکت قهری: شرکت قهری اجتماع حقوق مالکین است که در نتیجه امتزاج یا ارث حاصل میشود. (ماده 574 قانون مدنی)
شرکت مختلط: شرکت مختلط شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین یک عده شرکا سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها محدود به همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و ضامن قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت هر یک
به نسبت سرمایه‌ای خواهد بود که در شرکت گذاشته است (رجوع به ماده 75). (ماده 85 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شرکت مختلط سهامی: شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین یک عده شرکا سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آن‌ها در مقابل طلبکاران و روابط آن‌ها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود. (ماده 162 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت مختلط غیر سهامی: شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل میشود. شریک ضامن مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود – شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه است که در شرکت گذارده و یا باید بگذارد. در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکا ضامن قید شود. (ماده 141 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت مشاور دولتی: شرکتی است دولتی که به‌صورت یک واحد مستقل به منظور انجام مطالعات و بررسی‌ها و خدمات تخصصی به موجب قانون تأسیس شده و تمام سهام آن متعلق به دولت باشد و با استفاده از کارشناسان و کادر فنی و اداری و تجهیزاتی که در اختیار دارد در رشته یا رشته‌های خاص تخصص و تجربه داشته باشد. (بند ج ماده 1 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و طبقه‌بندی مهندسان مشاور و کارشناسان مصوب 1/3/1359 شورای انقلاب)
شرکت نسبی: شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته. (ماده 183 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شرکت وابسته: منظور از شرکت تابعه و وابسته شرکتی است که بیش از پنجاه درصد (50%) سهام یا سرمایه آن متعلق به شرکت دولتی مربوط باشد. (بند 2 تصویب‌نامه راجع به واریز یک درصد (1%) سود ناخالص شرکت‌های دولتی به حساب خزانه مصوب 10/5/1380 هیئت وزیران)
شرکت هواپیمایی: شرکت هواپیمایی عبارت است از هر بنگاه حمل و نقل هوایی که یک سرویس هوایی بین‌المللی را فراهم کرده یا عمل نماید. (بند ج ماده 96 قانون اجازه الحاق دولت ایران به مقررات هواپیمایی کشوری بین‌المللی مصوب 30/4/1328)
شرکت هواپیمایی ملی ایران: به منظور حمل و نقل مسافر و بار و محمولات پستی در داخل و خارج کشور و انجام امور مربوط به هواپیمایی بازرگانی شرکتی سهامی به نام (شرکت هواپیمایی ملی ایران) تشکیل می‌گردد. (ماده 1 قانون تأسیس شرکت هواپیمایی ملی ایران و مقررات بهره‌برداری هوایی کشوری مصوب 14/4/1345)
شروع به جرم: هر کس قصد ارتکاب جرمی کند و شروع به اجرای آن نماید لکن جرم منظور واقع نشود چنانچه اقدامات انجام گرفته جرم باشد محکوم به مجازات همان جرم میشود. (ماده 41 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
شروع به جرم: هر کس قصد ارتکاب جنایتی کرده و شروع به اجرای آن نماید ولی به واسطه موانع خارجی که اراده فاعل در آن‌ها مدخلیت نداشته قصدش معلق یا بی‌اثر بماند و جنایت منظور واقع نشود به ترتیب زیر محکوم خواهد شد ... (از ماده 20 قانون مجازات عمومی مصوب 7/3/1352)
شروع به جرم: هر گاه کسی قصد جنایتی کرده و شروع به اجرای آن بنماید ولی به واسطه موانع خارجی که اراده فاعل در آن‌ها مدخلیت نداشته قصدش معلق یا بی‌اثر بماند و جنایت منظوره واقع نشود.... (از ماده 20 قانون مجازات عمومی مصوب 7/11/1304)
شروع مدت حبس: مدت کلیه حبس‌ها از روزی شروع میشود که محکوم علیه بر حسب حکم قطعی قابل اجرا محبوس شده است لکن اگر قبل از صدور حکم موقتاً توقیف شده باشد مدت توقیف موقت از مدت حبس کسر خواهد شد. (ماده 17 قانون مجازات عمومی مصوب 7/11/1304)
شریک جرم: هر کس با علم و اطلاع با شخص یا اشخاص دیگر در انجام عملیات اجرایی تشکیل دهنده جرمی مشارکت و همکاری کند شریک در جرم شناخته میشود و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرائم غیر عمدی که ناشی از خطای دو نفر یا بیش‌تر باشد مجازات هر یک از آنان نیز مجازات فاعل مستقل خواهد بود. اگر تأثیر مداخله شریکی در حصول جرم ضعیف باشد دادگاه مجازات او را به تناسب تأثیر عمل او تخفیف می‌دهد. (ماده 27 قانون مجازات عمومی مصوب 7/3/1352)
شریک ضامن: شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین عده شرکا سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها تا میزان همان سرمایه است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت آن‌ها در مقابل طلبکاران و روابط آن‌ها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود. (ماده 162 قانون تجارت مصوب 13/2/1311)
شریک ضامن: شرکت مختلط شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل میشود. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی‌القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها محدود به همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و ضامن قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود در صورت تعدد شریک ضامن مسئولیت هر یک به نسبت سرمایه‌ای خواهد بود که در شرکت گذاشته است. (ماده 85 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
شغل: منظور از شغل عبارت است از وظایف مستمر مربوط به پست ثابت سازمانی، یا شغل یا پستی که به طور تمام وقت انجام میشود. (تبصره 2 قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل مصوب 11/10/1373)
شغل: شغل عبارت است از مجموع وظایف و مسئولیت‌های مرتبط و مستمر و مشخصی است که از طرف سازمان امور اداری و استخدامی کشور به عنوان کار واحد شناخته شده باشد. (از ماده 7 قانون استخدام کشوری مصوب 31/3/1345)
شغل: عبارت است از مجموعه وظایف مرتبط و مشخصی که از سوی بانک به عنوان کار واحد شناخته شده و برای پست سازمانی در نظر گرفته شده باشد. (بند ب ماده 1 آیین‌نامه استخدامی نظام بانکی جمهوری اسلامی ایران مصوب 26/11/1379 هیئت وزیران)
شغل: عبارت از مجموعه وظایف و مسئولیت‌های مرتبط و مستمر و مشخصی است که از طرف سازمان به عنوان کار واحد شناخته شده است. (بند ت ماده 1 آیین‌نامه حقوق و دستمزد کارکنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران)
شغل کارمندی: شغل کارمندی که عبارت است از مجموعه وظایف و اختیارات مشخصی که در جداول سازمانی برای کارمندان پیش‌بینی میشود. (بند 2 ماده 19 از قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)
شغل مشترک: شغل مشترک که عبارت است از مجموعه وظایف و اختیارات مشخصی که در جداول سازمان با این عنوان تعیین شده و منحصر به نظامیان یا کارمندان نبوده و قابل تخصیص به هر دو می‌باشد. (بند 3 ماده 19 از قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)
شغل نظامی: شغل نظامی که عبارت است از مجموعه وظایف و اختیارات مشخصی که در جداول سازمان برای نظامیان پیش‌بینی میشود. (بند 1 ماده 19 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)
شفیع: هرگاه مال غیر منقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک حصه خود را به قصد بیع به شخص ثالثی منتقل کند شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و حصه مبیعه را تملک کند. این حق را حق شفعه و صاحب آن را شفیع می‌گویند. (ماده 808 قانون مدنی)
شکل‌پذیری: قابلیت جذب و اتلاف انرژی و حفظ تاب باربری یک سازه هنگامی که تحت تأثیر تغییر مکان‌های غیر حظی چرخه‌ای ناشی از زلزله قرار می‌گیرد. (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)
شماره ملی: عددی است ده رقمی و منحصر به فرد که توسط سازمان برای هر فرد ایرانی تعیین و به وی اختصاص داده میشود. (بند ت ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون الزام اختصاص شماره ملی و کد پستی برای کلیه اتباع ایرانی مصوب 1/12/1378 هیئت وزیران)
شناورها و آلات و ادوات غیرمجاز: کلیه شناورها و آلات و ادوات صیادی که استفاده از آن‌ها برابر مقررات مجاز اعلام نشده است. (بند 12 ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی ایران مصوب 5/2/1378 هیئت وزیران)
شن و ماسه معمولی: شن و ماسه‌ای است که حاوی کانی‌های با ارزش نبوده یا تفکیک آن‌ها مقرون به صرفه نباشد و عمدتاً در کارهای ساختمانی، راه‌سازی، بتن‌ریزی و نظایر آن استفاده می‌گردد. (بند ص ماده 1 از قانون معادن مصوب 23/3/1377)
شن و ماسه معمولی: شن و ماسه‌ای که منحصراً در عملیات ساختمانی و راه‌سازی و بتن‌ریزی و نظایر آن قابل مصرف است و دارای مصارف صنعتی دیگری نبوده و حاوی کانی‌های با ارزشی نیست که تفکیک آن‌ها مقرون به صرفه باشد. (بند ص ماده 1 از قانون معادن مصوب 1/3/1362)
شوت: سازه یا بنایی است که در مقطع عرضی رودخانه به صورت آبشارهای مصنوعی به منظور کاهش شیب طولی آن و کاهش سرعت آب احداث میشود. (بند 19 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیئت وزیران)
شوراها: طبق دستور قرآن کریم «و امرهم شوری بینهم» و «مشاورهم فی‌الامر» شوراها: مجلس شورای اسلامی، شورای استان، شهرستان، شهر، محل، بخش، روستا و نظایر این‌ها از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشورند ... (از اصل هفتم قانون اساسی)
شورای پول و اعتبار: شورای پول و اعتبار به منظور مطالعه و اتخاذ تصمیم درباره سیاست کلی بانک مرکزی ایران و نظارت بر امور پولی و بانکی کشور عهده‌دار وظایف زیر است: 1- رسیدگی و تصویب سازمان و بودجه و مقررات استخدامی و آیین‌نامه‌های داخلی بانک مرکزی ایران. 2- رسیدگی و اظهار نظر نسبت به ترازنامه بانک مرکزی ایران برای طرح در مجمع عمومی. 3- رسیدگی و تصویب آیین‌نامه‌های مذکور در این قانون 4- اظهارنظر در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور و همچنین اظهارنظر نسبت به لوایح مربوط به وام یا تضمین اعتبار و هر موضوع دیگری که از طرف دولت به شورا ارجاع میشود. 5- دادن نظر مشورتی و توصیه به دولت در مسائل بانکی و پولی و اعتباری کشور که به نظر شورا در وضع اقتصادی و به خصوص در سیاست اعتباری کشور مؤثر خواهد بود. 6- اظهار نظر درباره هر موضوعی که از طرف رئیس کل بانک مرکزی ایران در حدود این قانون به شورا عرضه می‌گردد. (ماده 18 قانون پولی و بانکی کشور مصوب 18/4/1351)
شورای عالی امنیت ملی: به منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی، شورای عالی امنیت ملی به ریاست رئیس جمهور با وظایف زیر تشکیل می‌گردد .... (از اصل 175 قانون اساسی)
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران: برای هماهنگ کردن برنامه‌های شهرسازی به منظور ایجاد محیط زیست بهتر برای مردم همچنین به منظور اعتلای هنر معماری ایران و رعایت سبک‌های مختلف معماری سنتی و ملی و ارائه ضوابط و جنبه‌های اصیل آن با در نظر گرفتن روش‌های نوین علمی و فنی و در نتیجه یافتن شیوه‌های اصولی و مناسب ساختمانی در مناطق مختلف کشور با توجه به شرایط اقلیمی و طرز زندگی و مقتضیات محلی، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تأسیس میشود. (ماده 1 قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مصوب 22/12/1351)
شورای مرکزی اصناف: شورایی است که مجمع امور صنفی هر شهر تعدادی را به موجب مقررات این قانون از بین اعضای خود برای عضویت در شورای مذکور انتخاب می‌نماید. (ماده 11 لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیئت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌های آن به عمل آمده است مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب)
شورای مرکزی دانشگاه‌ها: برای رسیدگی به امور دانشگاه‌های ایران و کلیه مؤسسات آموزش عالی و ایجاد هماهنگی بین آن‌ها شورایی به نام شورای مرکزی دانشگاه‌ها به ریاست وزیر آموزش و پرورش تشکیل میشود. (ماده 1 قانون راجع به تأسیس شورای مرکزی دانشگاه‌ها مصوب 9/9/1344)
شورش کننده: اشخاص مشروحه پایین شورش کننده محسوب می‌شوند: 1- نظامیان مسلحی که عده آن‌ها لااقل چهار نفر بوده و از روی تبانی و توطئه ازا طاعات اوامر رؤسای خود سرپیچی نموده و برخلاف اوامر رؤسای خود رفتار نمایند. 2- نظامیانی که عده آن‌ها لااقل هشت نفر بوده و به وسیله استعمال اسلحه شروع به تعدیات و تجاوزاتی نسبت به مردم بنمایند و از فرمان مافوق خود که مشعر بر تفرقه یا اطاعات امر باشد سرپیچی کنند. (از ماده 328 قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب 4/10/1318)
شهدا: شهدا کسانی هستند که در جنگ یا عملیات رزمی مقتول شوند. (ماده 7 آیین‌نامه بیمه افسران و کارمندان نیروهای مسلح و ژاندارمری مصوب 1/11/1337)
شهدای ملی: مجلسین سنا و شورای ملی قیام روز دوشنبه 30 تیرماه 1331 را که در سراسر کشور برای پشتیبانی از نهضت ملی ایران انجام پذیرفت قیام مقدس ملی شناخته و شهدای آن روز را به عنوان شهدای ملی می‌نامند. (ماده 1 قانون مربوط به شناسایی قیام روز 30 تیر 1331 به نام قیام مقدس ملی مصوب 16/5/1331)
شهر: شهر، محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود بوده به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدمات و فعالیت‌های اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت باشد. (ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 15/4/1362)
شهر: در این اساسنامه نام شهر به کلیه نقاطی اطلاق میشود که در آن نقاط شهرداری تأسیس شده یا از این به بعد تأسیس خواهد گردید. (تبصره ماده 1 لایحه اساسنامه سازمان اتحادیه شهرداری‌های ایران مصوب 12/11/1344)
شهر: مقصود از شهر حوزه‌ای است که طبق گواهی وزارت کشور دارای شهرداری قانونی می‌باشد. (ماده 2 قانون برنامه هفت ساله دوم عمرانی کشور مصوب 8/12/1334)
شهر جدید: شهر جدید به نقاط جمعیتی اطلاق می‌گردد که در چارچوب طرح مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران که از این پس به اختصار شورای عالی نامیده میشود در خارج از محدوده قانونی و حریم استحفاظی شهرها (هر کدام که بزرگ‌تر باشد) برای اسکان حداقل سی هزار نفر به اضافه ساختمان‌ها و تأسیسات مورد نیاز عمومی، خدماتی، اجتماعی و اقتصادی ساکنان آن پیش‌بینی میشود. (ماده 1 قانون ایجاد شهرهای جدید مصوب 16/10/1380)
شهرداری: شهرداری بنگاهی است ملی و دارای شخصیت حقوقی. (ماده 3 قانون تشکیل شهرداری‌ها و انجمن شهرها و قصبات مصوب 4/5/1328)
شهر محل طبابت: شهر محل طبابت عبارت از محدوده‌ای است که براساس تقسیمات کشوری بدین عنوان شناخته شده و یا میشود. (ماده 3 از آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه تأسیس مطب مصوب 17/11/1363 هیئت وزیران)
شهر محل طبابت: شهر محل طبابت عبارت از محدوده‌ای است که براساس تقسیمات کشوری بدین عنوان شناخته شده یا میشود. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه تأسیس مطب مصوب 26/11/1362 هیئت وزیران)
شهید: منظور از شهید در این قانون، کسی است که جان خود را در راه انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن یا دفاع از کیان جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضدانقلاب و اشرار نثار نموده یا می‌نماید. (ماده 4 قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی مصوب 27/2/1377)
شهید: پرسنل در موارد زیر شهید یا در حکم شهید محسوب می‌شوند: الف) کشته شدن یا فوت در میدان نبرد به سبب مأموریت. ب) کشته شدن یا فوت در هر گونه مأموریت رزمی یا جنگی و در طول رفت و برگشت به سبب مأموریت. ج) کشته شدن یا فوت در اسارت دشمن یا ضد انقلاب یا اشرار یا سارقان مسلح و یا قاچاقچیان. د) کشته شدن در هرگونه حملات زمینی، هوایی و دریایی دشمن. هـ) کشته شدن یا فوت در رفت و برگشت از منطقه عملیات تا محل مرخصی. و) کشته شدن توسط اشرار، سارقان مسلح و قاچاقچیان به سبب مأموریت. ز) کشته شدن توسط ضد انقلاب و یا به سبب عملیات خرابکاری عوامل دشمن. ح) کشته شدن در هرگونه آموزش‌های رزمی و عملیات مانوری. ط) کشته شدن حین آزمایش و تحقیقات در زمینه اسلحه و مهمات و وسایل جنگی و خنثی‌سازی مواد منفجره و محترقه به سبب مأموریت. ی) کشته شدن به سبب خدمت از طریق سو قصد اعم از این که در ایام خدمت یا غیر خدمت باشد. ک) فوت در اثر جراحات، صدمات و بیماری‌های حاصله از موارد مندرج در بندهای بالا، مشروط بر این که جراحات یا صدمات مذکور علت فوت باشد. (ماده 107 قانون ارتش جمهوری اسلامی مصوب 7/7/1366)