ساختمانهای پرخطر در تهران
معضل ساخت و ساز در ایران و امنیت این پناهگاه و مأمن خانوادههایی که با هزار و یک سختی و با پشت سر نهادن هفت خوانهای مختلف به آن دسترسی پیدا میکنند ، جنبه و رویه دیگری دارد و آن استاندارد نبودن عمده مصالح ساختمانی در ایران است.
به گزارش خبرنگار مهر ، در عرصه ساخت و ساز در ایران که به گفته مسئولان نزدیک به 30 درصد سرمایه در گردش را در روند کاری خود به جریان میاندازد و بسیاری از سرمایههای ریز و درشت را به خود مشغول کرده است.
و با این کمبود مسکن - هر چند به عقیده برخی کارشناسان این کمبود تا حدودی مجازی و به علت روابط پشت پرده و ایجاد ثبات قیمت در بازار پر فراز و نشیبی است که از هیچ قانون و هنجار طبیعی تبعیت نمیکند و ابزار کار مالکان بزرگ و سرمایه داران این بازار پر سود است-که سودای خانه دار شدن را چون رویایی دست نیافتنی مینمایاند توجه به ساخت ساختمانهای ایمن و با طول عمر بالا میتواند بسیاری از دغدغههای این عرصه را حل کند در حالی که توجه به استاندارد سازی مصالح گویی در حیطه فکری مسئولان جایگاهی ندارد.
عمر متوسط ساختمان درایران20 تا 30 سال از عمر مفید آن در کشورهای پیشرفته کوتاه تر است و این یعنی امنیت جانی کمتر و به هدر رفتن بیشتر سرمایههای ملی در حالی که در تهران در روز نزدیک به صد ساختمان ساخته میشود باید دید تا جه حد این ساختمانها مقاوم و بر اساس اصول مهندسی ساخته میشوند.
دکتر حمزه شکیب ، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره معتقد است: اگر ساختمانهای جدید مقاوم ساخته شوند با کاسته شدن از ساختمانهای قدیمی ریسک پذیری را کاهش دادهایم این در حالی است که ساختمانهایی که در حال حاضر ساخته میشوند 60 تا 70 درصد آسیب پذیری جدی دارند.
وی کاهش ریسک پذیری در برابر زلزله را چنین ارزیابی میکند: استفاده از مصالح استاندارد، تحول در تکنولوژی سنتی ساخت و ساز، نگاه به ساخت و ساز صنعتی، به کارگیری نیروی انسانی ماهر و تربیت مهندسان با تجربه میتوانند در مقاوم سازی نقش اصلی را بازی کنند.
با این حال اگر هم دری به تختهای بخورد و مالک خوش انصافی یافت شود که بخواهد ساختمانی اسماً و مقاوم بسازد مصالح ساختمانی استانداردی که بتوان با آن ساختمانهایی مقاوم ساخت به سختی یافت میشود و این معضل چنان گریبان ساختمانها را گرفته است که رهایی از آن همتی عالی میطلبد.
هیچ نظارتی بر کارگاههای تولید مصالح ساختمانی که به صورت غیر مجاز مشغول به فعالیت هستند اعمال نمیشود و نظارت تنها بر کارخانجاتی که جنبه تولید انبوه دارند و مجوز از وزارت صنایع و معادن دارند ، اعمال میشود.
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب میافزاید: هر چند وجود استاندارد و نظارت هم کارایی چندانی ندارد و اساساً استاندارد سازی در کشور مشکل دارد و با بی توجهی به مسائلی از قبیل مصالح که نمود چندانی ندارد تا زمان بروز بحران ، با جان مردم بازی میشود.
علی افشاری با اشاره به طرح جامع مسکن و طرحهای جدید وزارت مسکن معتقد است: شاید بتوان با اجرای این طرحها به استانداردهای مطلوبی رسید ولی یکی از طرحهای مهم در این زمینه بیمه مسئولیت کارفرماست که میتواند در این زمینه راهگشا باشد.
این در حالی است که طبق قانون سازمان نظام مهندسی نظارت بر استاندارد مصالح و تایید کیفیت آن بر عهده مهندس ناظر است و مهندس ناظر باید بر این امر نیز نظارت داشته باشد.هرچند به نظر میرسد مهندسان ناظر رسماً قید نظارت را در هر درجه و کیفیتی زدهاند ولی با توجه به مشکلات پیش رو امیدی به تحقق نظارت کامل نمیتوان داشت زیرا ابزار لازم در دستان مهندس ناظر قرار ندارد.
اما وظیفه نظارت بر استاندارد سازی مصالح و. وظیفهای است که بر عهده دولت است و وزارت صنایع مسئول نظارت بر کارگاههای تولید مصالح است که به نظر میرسد این وظیفه به درستی انجام نمیشود.
رئیس کمیته ایمنی شورای شهر تهران در این باره میگوید: وجود مصالح غیر استاندارد که بعضاً در کارگاههای غیر مجاز تهیه و توزیع میشود باعث کاهش عمر مفید و کاهش مقاومت ساختمان در ایران میشود که در این زمینه وزارت صنایع باید فکری بکند.
دکتر حمزه شکیب میافزاید: رسیدگی به وضعیت مصالح ساختمانی در اختیارات شورای شهر نیست ولی با وجود این موضوع در کمیسیون ایمن سازی مورد بررسی قرار گرفته است و وضعیت و راهکارهای آن به صورت مکتوب به وزارتخانه های مسئول ارسال شده است.
وی با انتقاد از اینکه شورای شهر در واقع شورای شهرداری است و توانایی مداخله در امور دیگری که مربوط به مدیریت شهر است را ندارد تاکید میکند: شورای شهر تنها میتواند بر آنچه در اختیار شهرداری است نظارت داشته باشد و متأسفانه در چارچوب مقررات فعلی توانایی رسیدگی به موضوعات خارج از این حیطه را ندارد.
شکیب با انتقاد از عملکرد دولت در رسیدگی به این معضل معتقد است: ایجاد بسترهای مناسب جهت تولید مصالح ساختمانی استاندارد از وظایف دولت است و کوتاهی در این زمینه جان و مال شهروندان را به خطر میاندازد.
ولی در ساخت بناهای نا پایدار و سست پیکر تنها وجود مصالح غیر استاندارد دخیل نیت ،وجود کارگرانی که به صورت علمی آموزش ندیدهاند و مهارتهای لازم را کسب نکردهاند در ایجاد ساختمانهای نا امن بسیار موثر است به طوری که دکتر یحیی اسلامی رئیس سابق مرکز مطالعات ساختمان و مسکن ، یکی از بزرگترین مشکلات بخش مسکن را غیر علمی بودن آن و کم سواد بودن غالب نیروهای شاغل در این بخش عنوان میکند و میافزاید: در تولید مصالح ساختمانی از جمله آجر هیچ کس نیاز به وجود سواد و یا تحقیقات خاصی در این زمینه نمیبیند و به همین سبب عمر مفید ساختمانها در ایران در مقایسه با سایر کشورها به مراتب پایینتر است.
سرپرست معاونت کنترل ساخت و ساز و امور مهندسان ناظر معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران 80 درصد مشکلات ساخت و ساز را در مراحل اجرایی میداند و تاکید میکند: به علت پایین بودن کیفیت مصالح ساختمانی که هیچ متولی مقبولی ندارد و به کارگیری افراد غیر حرفهای در ساخت و ساز و عدم نظارت کافی مهندس ناظر، ساختمانهای نا امنی در کشور ساخته میشود.جابر نصیری در ادامه همچنین از هماهنگی با وزارت کار در آموزش کارگرها خبر میدهد و میافزاید : کارگران فنی در ساختمان کارت مهارت فنی دریافت خواهند کرد و در این زمینه جلساتی با انجمنهای جوش و بتون داشتهایم.
با این حال رئیس مرکز تحقیقات ساختان معتقد است: مشکل اصلی ساخت و سازها در ایران نیروی کار ماهر است که بدون پروانه مهارت مشغول به کارند و هیچ نیروی کنترلی بر کار این کارگران نظارت ندارد مگر اینکه خود کارگر کارش را درست انجام دهد.
دکتر قاسم حیدری نژاد در ادامه ، آموزش یک میلیون کارگر ساختمانی را بزرگترین چالش پیش روی بخش ساخت و ساز میداند و معتقد است: باید به وسیله کارت مهارت فنی مهارت هر کارگر را ارزیابی کرد و اجازه کار به کارگران بدون مهارت را در پروژههای ساختمانی نداد.
وی بر اساس مصوبه هیئت دولت وضعیت مصالح را تا آخر امسال حل شده توصیف میکند و میافزاید: در هر استان باید آزمایشگاه مصالح تاسیس شود و تولید کنندگان را وادار کرد که از مصالح استاندارد استفاده کنند که این کار نظام مهندسی و مهندس ناظر است.
حیدری نژاد ، کمبود سیمان را یکی از اصلیترین عوامل استفاده از مصالح غیر متعارف میداند و اضافه میکند: در سال در حدود 3 میلیون تن کمبود سیمان داریم که در صورت تزریق به موقع سیمان وارداتی دیگر نیازی به استفاده از مصالح نا مرغوب نداریم.همین اشکالات در مورد تیر آهن و میل گرد نیز وجود دارد که باید بزودی حل شود.
وی همچنین یکی از بزرگترین مشکلات این بخش را نبود کارگران ماهر در زمینه ساخت و ساز میداند و میافزاید: نیروهای کار باید دارای پروانه مهارت فنی باشند در غیر این صورت نمیتوان بر عملکرد آنان و میزان توانایی این افراد در بخشهای مختلف زنجیره ساخت ساختمان نظارتی اعمال کرد.
به نظر اکثر کارشناسان ، ساختمانها غالباً با نمایی زیبا و نهانی سست و غیر قابل اعتماد ساخته میشوند که ادامه این رویه منجر به ساخت شهری لرزان و سست میشود به همین سبب رئیس سازمان نظام مهندسی با هشدار به ادامه روند ساخت بناهای غیر مقاوم در برابر زلزله میگوید: بیشترین تخلفات ساختمانی در رعایت اصول استفاده از مصالح رخ میدهد که مالکان با به کار گیری مصالح نا مرغوب و آرایش نمای ساختمان با جان و مال مردم بازی میکنند.
آیا به راستی هیچ عقل سلیمی خانهای را که با استفاده از مصالح غیر استاندارد به وسیله کارگر آموزش ندیده و بدون نظارت مهندس ناظر و با تعمد مالک به استفاده از اجناس و مصالح نا مرغوب و بدون پیگیریهای قانونی ساخته شده است را به عنوان محل سکونت انتخاب میکند.
در حالی که در کشور ما مصرف کننده چارهای جز سکونت در این نوع پناهگاههای خطرناک ندارد باید هر روز منتظر باشیم تا در کدامین زلزله ، شهر تهران و بسیاری از مناطق این سرزمین به تلی از خاک تبدیل خواهد شد شاید آن روز مردم و مسئولان کمی ، فقط کمی به خود بیایند.