انواع پارکینگ و ضوابط طراحی پارکینگ‌ها
انواع پارکینگ
انواع پارکینگ‌هایی که امروزه در کشورهای مختلف مورد استفاده‌اند، عبارت انداز : پارکینگ خیابانی، پارکینگ همسطح پارکینگ چند طبقه، پارکینگ بامی، پارکینگ مکانیکی، و پارکینگ زیر زمینی . هر یک از این پارکینگ‌ها که به شرح مختصر آن‌ها می‌پردازیم، ممکن است انواعی داشته باشد .
پارکینگ خیابانی
استفاده وسایل نقلیه از سطح خیابان‌ها به عنوان پارکینگ هنگامی مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند که تعداد این وسایل در شهر نسبت به ظرفیت خیابان‌ها کم باشد . ظرفیت جاده را در آغاز طرح معمولاً طوری در نظر می‌گیرند که جوابگوی نیازهای آینده طرح باشد .از این رو ظرفیت هر جاده در سال‌های اولیه استفاده از آن غالباً بیش از نیاز بالفعل آن‌هاست و به همین علت استفاده وسایل نقلیه از قسمتی از سطح خیابان به عنوان پارکینگ در این حالت مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند . اما به تدریج که بر تعداد وسایل نقلیه افزوده می‌شود، کمبود فضای عبور و مرور وسایل نقلیه محسوس می‌شود . در این صورت، توقف وسایل نقلیه در کنار خیابان‌ها در ساعاتی از روز یا در تمام طول روز ممنوع می‌شود . جاده را اصولاً برای عبور و مرور وسایل نقلیه می‌سازند . پس اولویت استفاده از سطح خیابان، با وسایل نقلیه در حال حرکت است . بنابراین در مواقعی که ظرفیت خیابان برای عبور وسایل نقلیه کافی نیست باید از توقف وسایل نقلیه در آنجا جلوگیری کرد . از طرف دیگر به علت عادت مردم به استفاده از سطح خیابان‌ها به عنوان پارکینگ، و کمبود پارکینگ‌های عمومی و خصوصی، و همچنین افزایش تعداد وسایل نقلیه، جلوگیری کامل و تمام وقت از پارک این گونه وسایل در خیابان‌ها بسیار دشوار است . پارک خیابانی در اکثر شهرهای دنیا پدیده‌ای رایج است . بنابراین، به کار گرفتن مدیریت ترافیک برای استفاده از سطح خیابان‌ها به عنوان پارکینگ بسیار اهمیت دارد و می‌توان با اتخاذ روش‌هایی از امکانات موجود به نحو
مطلوبی استفاده کرد . در هر حال انتخاب سطح جاده‌ها به عنوان پارکینگ از نامناسب‌ترین روش‌های حل مسئله پارکینگ است زیرا گران‌ترین و غالباً بهترین زمین‌ها به پارکینگ اختصاص می‌یابند و همین باعث کاهش ظرفیت خیابان ممانعت از سبقت، افزایش تصادف، ایجاد خطر برای عابران پیاده و کندی ترافیک می‌شود .
زاویه پارک کردن
طرز پارک کردن در خیابان‌ها نیز نکته مهمی است . رانندگان بر حسب مورد، وسیله نقلیه خود را موازی جدول کنار خیابان یا به حالت زاویه دار با آن پارک می‌کنند . هر کدام از این دو روش مزایا و معایبی دارد . در پارک موازی طولی از جدول یا کناره خیابان که برای توقف وسیله نقلیه لازم است، به حداکثر خود می‌رسد، در صورتی که اگر وسیله نقلیه با زاویه‌ای نسبت به جدول پارک شود این طول اشغال شده کمتر خواهد شد . هرچه زاویه پارک افزایش یابد این طول کمتر می‌شود و 1 سطح لازم برای پارک وسایل نقلیه را - در حالتی که وسیله با زاویه 90 درجه پارک شود به حداقل خود می‌رسد. برای رانندگان، پارک کردن به صورت زاویه دار مناسب‌تر است زیرا ورود و خروج از پارک در این حالت راحت‌تر از حالت موازی صورت می‌گیرد . اما در طریقه موازی برای پارک کردن و خروج از پارک چند دفعه جلو و عقب کردن لازم است . از معایب پارک زاویه‌ای خطرناک بودن آن در موقع خارج شدن و قطع ترافیک عبوری است . به علاوه در مواقعی که ارتفاع جدول کم است، امکان اشغال قسمتی از پیاده رو توسط وسیله نقلیه وجود دارد زیرا وسایل نقلیه می‌توانند تا حد چرخ‌های جلو خود در پیاده رو جلو بیایند و سدی برای عابران پیاده به وجود آورند . در صورت عریض بودن و کم بودن حجم ترافیک آن ممکن است قسمتی از فضای میانی خیابان را به پارکینگ اختصاص دهند . از مهم‌ترین عیب‌های این گونه پارکینگ عبور اجباری سرنشینان وسایل نقلیه پارک شده از عرض خیابان است و
احتمال تصادف در این حالت افزایش پیدا می‌کند .
افزایش ظرفیت پارکینگ خیابانی
گفتیم که اگر به علت تعدد مراجعان از نظر تعداد محل پارک محدودیت ظرفیت وجود داشته باشد باید ترتیبی داد که از هر محل پارک چند دفعه در روز استفاده شود . در پارکینگ‌های خیابانی برای رسیدن به این مقصود می‌توان از توقف سنج استفاده کرد . که در ادامه بحث به اجمال آن را شرح می‌دهیم .
توقف سنج
یکی از رایج‌ترین راه‌های اخذ وجه از پارک‌های خیابانی و محدود کردن مدت توقف، استفاده از توقف سنج است . از توقف سنج که کارل مگی آن را اختراع کرده است برای اولین بار در سال 1935 استفاده شد . به مرور استفاده از توقف سنج گسترش یافت و امروزه در بیشتر شهرهای بزرگ دنیا از آن استفاده می‌شود .
مهم‌ترین نکاتی که در انتخاب محل‌های مناسب برای نصب توقف سنج باید در نظر گرفت، عبارت انداز : لزوم عبور آزاد ترافیک، لزوم دسترسی به محل‌های مجاور، و در نظر گرفتن ظرفیت و فاصله پارکینگ‌های عمومی از محل مورد نظر . نصب توقف سنج در محل بدون در نظر گرفتن وضعیت مناطق مجاور، ممکن است باعث ایجاد تراکم در خیابان‌های مجاور شود، زیرا رانندگان برای فرار از پرداخت وجه ممکن است به خیابان‌های اطراف رو آورند . به همین دلیل، برای نصب و استفاده از توقف سنج‌ها باید منطقه‌ای وسیع‌تر از منطقه مورد نظر برای نصب توقف سنج را بررسی و مطالعه کرد . مزایا و معایب استفاده از توقف سنج‌ها . مزیت مهم استفاده از توقف سنج‌ها آن است که چون علاوه بر محدود بودن زمان توقف باید وجه نسبتاً زیادی هم برای پارک کردن پرداخت، صاحبان وسایل نقلیه معمولاً از توقف‌های طولانی و بیجا اجتناب می‌کنند و در نتیجه از هر محل پارک چند دفعه در روز استفاده می‌شود . به علاوه چون محل توقف وسایل نقلیه با خط کشی مشخص شده است، رانندگان برای پارک کردن دردسر چندانی نخواهند داشت (بر خلاف پارکینگ‌های خیابانی بدون توقف سنج ) . از مزایای دیگر استفاده از توقف سنج در درآمد قابل توجهی است که بابت حق توقف عاید می‌شود و می‌توان از آن برای بهبود وضع ترافیک استفاده کرد . استفاده از توقف سنج معایبی نیز دارند که مهم‌ترین آن‌ها از این قرارند:
استفاده از توقف سنج اصولاً راه حل کلی و جامعی برای مسئله پارکینگ به شمار نمی‌رود ؛ چون هر محل پارک باید برای بزرگ‌ترین اتومبیل‌ها(یا حداقل قدری بزرگ‌تر از اندازه متوسط اتومبیل‌ها) در نظر گرفته شود قاعدتاً از تعداد محل‌های پارک در مقایسه با حالتی که توقف سنج وجود ندارد کاسته می‌شود ؛ به ساکنان مناطق مسکونی که توقف سنج در مجاورت منزل آن‌ها نصب می‌شود، از نظر پرداخت حق توقف مخارجی تحمیل می‌شود ؛به طور کلی، نصب توقف سنج به زیبایی شهر لطمه می‌زند کنترل توقف‌های خیابانی با توقف سنج وقتی قابل توجیه است که نتوان با علائمی نظیر ممنوع، محدودیت زمان توقف و نظایر آن‌ها از توقف وسایل نقلیه در کنار خیابان‌ها جلوگیری کرد . لزوم استفاده از این وسیله غالباً به علت احتیاج مبرم به محل توقف برای بارگیری و تخلیه، مراجعه به سازمان‌ها و مؤسسات و عدم وجود پارکینگ‌های عمومی کافی پیش می‌آید .
در این مواقع، رانندگان به اجبار علائم مذکور را نادیده می‌گیرند و حتی گاهی به صورت پهلو به پهلو توقف می‌کنند . نصب توقف سنج برای تعیین محل نصب توقف سنج‌ها به اطلاعاتی نیاز است از جمله محل مکان‌هایی که برای بارگیری و تخلیه لازم اند و فاصله بین آن‌ها نوع اجناسی که باید بارگیری یا تخلیه شوند محل ورودی ساختمان‌ها محل لوله‌های سوخت منازل و ساختمان‌ها، محل شیرهای آتش نشانی، فاصله تا تقاطع‌ها که باید توقف ممنوع باشد، ایستگاه‌های اتوبوس و محل عبور عابران پیاده . همچنین باید نوع وسایل نقلیه‌ای که مجاز به استفاده از توقف سنج‌ها هستند مشخص شود تا اندازه و محل پارک متناسب با آن‌ها در نظر گرفته شود . وسایل نقلیه دیگری نیز نظیر اتومبیل‌های آتش نشانی، آمبولانس‌ها، وسایل حمل و نقل ادارات و سازمان‌ها که ناچارند در مکان‌های بخصوصی توقف کنند باید مورد نظر قرار گیرد . شاید لازم نباشد که در تمام مناطق همه توقف سنج‌ها را به توقف‌های کوتاه مدت اختصاص داد . شاید بتوان بعضی از محل‌ها را برای توقف‌های کوتاه مدت و بعضی دیگر را برای توقف‌های طولانی‌تر در نظر گرفت . در این صورت لازم است شکل ظاهری توقف سنج‌هایی که برای دو حالت فوق در نظر گرفته می‌شوند با هم تفاوت داشته باشند تا رانندگان در استفاده از آن‌ها دچار اشتباه نشوند . به طور کلی طول و عرض مناسب برای هر محل پارک را به ترتیب 6 و 5/2 متر در نظر می‌گیرند اما در مواقع اضطراری می‌توان طول هر محل پارک را به 8 ر 5 متر کاهش داد . همیشه باید بین هر چند محل پارک فاصله‌ای قائل شد تا امکان پیاده و سوار شدن مسافران از وسایل نقلیه دیگر وجود داشته باشد .
پارکینگ همسطح
پارکینگ همسطح به قطعه زمینی اطلاق می‌شود که صرف نظر از شکل آن بتوان از آن به عنوان پارکینگ استفاده کرد . آنچه در مورد این گونه پارکینگ‌ها اهمیت دارد این است که قواعد اساسی طرح پارکینگ‌ها در آن‌ها رعایت شود، به طوری که از قطعه زمین موجود حداکثر استفاده حاصل شود .
75 /4 متر × اندازه محل‌های پارک بر حسب مورد، با توجه به اندازه اتومبیل‌هایی که از آن استفاده خواهند کرد، بین 5/2
5/5 متر مربع است . عرض مسیری که بین هر دو ردیف در محل‌های پارک در نظر می‌گیرند، بر حسب × مربع تا 5/2
آنکه عبور یک طرفه یا دو طرفه باشد متفاوت است . برای عبور یک طرفه در حالتی که پارک کردن به صورت عمودی در
نظر گرفته شود عرضی برابر شش متر، و برای عبور دو طرفه با همین زاویه پارک عرضی معادل 5/7 متر باید در نظر
گرفت . در صورتی که اتومبیل‌ها با زاویه‌ای کمتر از 90 درجه پارک شوند، عرض لازم کاهش می‌یابد . چون امکان گردش اتومبیل‌ها در پیچ‌های بین محل‌های پارک اهمیت دارد، به صرفه است که از چند جای پارک برای سهولت گردش صرف نظر شود . شعاع گردش برای اتومبیل‌های مختلف با اندازه‌های متفاوتی که دارند فرق می‌کند . قطر دایره
گردش بر حسب مورد بین 5/7 تا 15 متر تغییر می‌کند . در عمل، دایره گردش را با قطر کمتر از 18 متر در نظر نمی گیرند .
پارکینگ چند طبقه
در مناطقی نظیر مراکز شهرها، که زمین کمیاب و گران است، و یا نزدیک فرودگاه‌های بزرگ و ایستگاه‌های مرکزی مسافربری عمومی که در آن‌ها به تعداد نسبتاً زیادی محل پارک احتیاج است، ایجاد پارکینگ‌های همسطح برای جوابگویی به نیازهای منطقه صلاح نیست . در این قبیل موارد، به جای پارکینگ‌های همسطح از پارکینگ‌های چند طبقه استفاده می‌کنند و در نتیجه بر حسب تعداد طبقات، از مساحت زمین موجود چند برابر استفاده می‌شود .
در طرح پارکینگ‌های چند طبقه چهار عامل اهمیت بیشتری دارد : 1 .مشخص کردن ظرفیت بر اساس نیازهای پیش بینی شده 2 . سهولت ورود و خروج وسایل نقلیه ؛ 3 . مخارج احداث و نگهداری پارکینگ ؛ و 4 . رعایت هماهنگی لازم بین ؛ ساختمان پارکینگ و ساختمان‌های مجاور .
تعداد طبقات پارکینگ‌های چند طبقه تابع چهار عاملی است که ذکر کردیم . به طور کلی امروزه معتقدند که تعداد طبقات 9 نمونه‌هایی از - پارکینگ‌هایی که اتصال طبقات آن‌ها به یکدیگر با رابط صورت می‌گیرد، از پنج طبقه تجاوز نکند .
پارکینگ بامی
در محل‌هایی که زمین بسیار نادر و گران باشد و ایجاد پارکینگ‌های مستقل نیز مقدور یا به صرفه نباشد، یکی از راه‌های ایجاد پارکینگ استفاده از بام ساختمان‌هاست . بدیهی است که اگر قرار باشد از بام ساختمان به عنوان پارکینگ استفاده شود . باید در طرح و محاسبه ساختمان پیش بینی‌های لازم صورت گیرد .
الف- پارکینگ با طبقات شیب‌دار پیوسته و ترافیک دو طرفه
ب- پارکینگ با طبقات شیب‌دار پیوسته و راه خروجی حلزونی مجزا
ج- پارکینگ با طبقات شیب‌دار و ترافیک یک طرفه با راه عبور میانی
د- پارکینگ با طبقات افقی و رابط مستقیم
ه- پارکینگ با طبقاتی افقی و راه‌های ورودی و خروجی حلزونی
پارکینگ مکانیکی
در مواقعی که زمین کافی برای پارکینگ‌های بزرگ و مناسب وجود نداشته یا بسیار گران باشد، ممکن است استفاده از وسایل مکانیکی، نظیر بالابرهای مخصوص به جای رابط، بیشتر مقرون به صرفه باشد . این گونه پارکینگ‌ها را اصطلاحاً پارکینگ‌های مکانیکی می‌نامند .
پارکینگ‌های مکانیکی را با توجه به وسایل مورد استفاده می‌توان به سه گروه تقسیم کرد : 1 . پارکینگ‌های مکانیکی با وسایل مکانیکی ساده ؛ 2 . پارکینگ‌های مکانیکی با حرکت افقی ؛ 3 . پارکینگ‌های مکانیکی با بالابرهای ثابت و متحرک .
پارکینگ زیرزمینی
این نوع پارکینگ پایین‌تر از سطح زمین ساخته می‌شود این گونه پارکینگ را می‌توان در زیر جاده، میدان، پارک، یا زیر زمین ساختمان‌های مسکونی هتل‌ها و ساختمان‌های عمومی دیگر ساخت . پارکینگ زیر زمینی بیشتر قسمتی از ساختمان اصلی را تشکیل می‌دهد و به علت لزوم صرف هزینه زیاد برای خاک برداری، ساختن دیوارها، شیب‌های مختلف و تأسیسات گوناگون، کمتر اتفاق می‌افتد که جدا از ساختمان اصلی ساخته شود . پارکینگ‌های زیرزمینی خصوصیت ویژه‌ای ندارند و بیشتر در مکان‌هایی که زمین کم و گران باشد، یا وجود ساختمان‌های باستانی و موانع دیگر اجازه ایجاد پارکینگ‌های همسطح یا چند طبقه را ندهد، ساخته می‌شوند .
