ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ض
ضابطین دادگستری: ضابطین دادگستری مأمورانی هستند كه تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در كشف جرم و بازجویی مقدماتی و حفظ آثار و دلایل جرم و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم و ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می‌نمایند و عبارتند از: 1. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران. 2. رؤسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان. 3. مأمورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی كه به موجب قوانین خاص و در محدوده وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می‌شوند. 4. سایر نیروهای مسلح در مواردی كه شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول كند. 5. مقامات و مأمورینی كه به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می‌شوند. (ماده 15 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 28/6/1378)
ضابطین عدلیه: ضابطین عدلیه عبارتند از: مأمورینی كه مكلفند به تفتیش و كشف جرائم (خلاف و جنحه و جنایت) و به اقداماتی كه برای جلوگیری مرتكب یا متهم از فرار یا مخفی شدن موافق مقررات قانون باید به عمل آید ضابطین مذكوره به ترتیب ذیل تقسیم می‌شوند 1. مدعی عمومی ابتدایی و معاونین او 2. مستنطق 3. كمیسرهای پلیس و قائم مقام آنان 4. صاحبان مناصب و رؤسا بریكاد ژاندارم و امنیه مدعی عمومی رئیس ضابطین عدلیه محسوب ولی مأموریت مخصوص و عمده او تعقیب امور جزایی است حدود وظایف هر كدام از مأموران مذكوره به طوری است كه در این باب مقرر است. (ماده 19 قوانین موقتی محاكمات جزایی (آیین دادرسی كیفری) مصوب 30/5/1291)
ضابطین نظامی: ضابطین نظامی عبارت از: مأمورینی می‌باشند که در حدود مقررات این قانون مكلف به بازرسی و تحقیق بزه‌هایی که در حدود صلاحیت دادگاه‌های نظامی است بوده و اقداماتی كه برای جمع‌آوری دلایل و مدارك مربوطه و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم و تعقیب قانونی قضیه لازم است به عمل می‌آورند. (ماده122 قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب4/10/1318)
ضرایب مالیاتی: ضرایب مالیاتی عبارت است از: ارقام مشخصه‌ای كه حاصل ضرب آن‌ها در قرینه مالیاتی در موارد تشخیص علی‌الرأس، درآمد مشمول مالیات تلقی می‌گردد. (ماده 153 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 3/12/1366)
ضرایب مالیاتی: ضرایب تشخیص درآمد مشمول مالیات عبارت است از ارقام مشخصه‌ای كه حاصل ضرب آن‌ها در قرینه مالیاتی در موارد تشخیص علی‌الرأس درآمد مشمول مالیات تلقی می‌گردد. (ماده 129 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 28/12/1345)
ضرر: منظور از ضرر در این ماده اعم است از ورود خسارت یا تقویت منفعت. (از ماده 133 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347)
ضرر مانع از تقسیم: ضرری كه مانع از تقسیم می‌شود عبارت است از: نقصان فاحش قیمت به مقداری كه عادتاً قابل مسامحه نباشد. (ماده 593 قانون مدنی)
ضرر و زیان قابل مطالبه: ضرر و زیانی كه قابل مطالبه است به شرح ذیل می‌باشد: 1. ضرر و زیان‌های مادی كه در نتیجه ارتكاب جرم حاصل شده است. 2. ضرر و زیان معنوی كه عبارت است از كسر حیثیت یا اعتبار اشخاص یا صدمات روحی. 3. منافعی كه ممكن الحصول بوده و در اثر ارتكاب جرم مدعی خصوصی از آن محروم می‌شود. (از ماده 9 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از مواد آیین دادرسی كیفری مصوب 30/11/1335)
ضریب بهره مالكانه: میزان درصدی از بهای متوسط عمده فروشی سالانه یك متر مكعب چوب الواری به ابعاد مختلف در بازار تهران ضریب بهره مالكانه یك متر مكعب درخت از همان جنس است. (بند 20 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
ضمان: عقد ضمان عبارت است از این كه شخصی مالی را كه بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد. متعهد را ضامن طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون‌عنه یا مدیون اصلی می‌گویند. (ماده 684 قانون مدنی)
ضمانت مطلق: ضامن می‌تواند فقط ضمانت تأدیه وجه را بنماید یعنی قید نماید كه در صورت ثبوت مدعی به بر عهده من است كه فلان مبلغ را بپردازم و یا صریحاً ضمانت تأدیه فوری وجه را نماید ضمانت اولی را ضمانت مقید و دومی را ضمانت مطلق یا كامل نامند. (ماده 398 قوانین موقتی اصول محاكمات حقوقی مصوب 18/8/1290)
ضمانت مقید: ضامن می‌تواند فقط ضمانت تأدیه وجه را بنماید یعنی قید نماید كه در صورت ثبوت مدعی به بر عهده من است كه فلان مبلغ را بپردازم و یا صریحاً ضمانت تأدیه فوری وجه را نماید ضمانت اولی را ضمانت مقیـد و دومـی را ضمانت مطلـق یا كامل نامنـد. (ماده 398 قوانین موقتی اصول محاكمات حقوقی مصوب 18/8/1290)
ضمان درك: اگر بعد از قبض ثمن مبیع كلاً یا جزءً مستحق للغیر درآید بایع ضامن است اگرچه تصریح به ضمان نشده باشد. (ماده 390 قانون مدنی)
ضمان قهری: امور ذیل موجب ضمان قهری است: 1. غصب و آنچه كه در حكم غصب است. 2. اتلاف. 3. تسبیب. 4.استیفا. (ماده 307 قانون مدنی)
