ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ر
رادیو اپراتور: رادیو اپراتور كسی است كه با دریافت پروانه رادیو اپراتوری از وزارت پست و تلگراف و تلفن عملیات رادیو اپراتوری را به منظور ایجاد ارتباط بین ایستگاه‌های رادیویی مجاز انجام می‌دهد. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی صدور گواهینامه افسری مخابرات كشتی (رادیولوژی) مصوب 31/6/1364)
رادیو اپراتوری: رادیو اپراتوری عبارت است از كلیه عملیاتی كه به منظور برقراری ارتباط با ایستگاه‌های رادیویی مجاز بین رادیو اپراتورهای مجاز انجام می‌گیرد. (ماده1 آیین‌نامه اجرایی صدور گواهینامه افسری مخابرات كشتی (رادیولوژی) مصوب 31/6/1364)
راندمان آبیاری در محل مصرف: عبارت است از خالص آب مورد نیاز در محل مصرف، تقسیم بر حجم ماهانه آب تحویلی به محل مصرف به ازای هر واحد سطـح، كه مقـدار عــددی آن قابـل محاسبـه
می‌باشد. (ضمیمه 1 آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب كشاورزی مصوب 11/6/1375 هیئت وزیران)
راندمان انتقال و توزیع آب: عبارت است از حجم ماهانه آب تحویلی به محل مصرف، تقسیم بر حجم ماهانه آبی که از نقطه تأمین آب برداشت می‌شود. (ضمیمه1آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب كشاورزی مصوب 11/6/1375 هیئت وزیران)
راننده: راننده به كسانی اطلاق می‌گردد كه علاوه بر داشتن گواهینامه درجه یك و یا عمومی دارای سابقه عمل كافی بوده و از عهده انجام كار آزمایش‌های لازم و همچنین وظایفی كه در فصل نهم این آیین‌نامه مقرر شده است برآید. (تبصره 4 ماده 1 از آیین‌نامه استخدامی كارمندان فنی اداره كل راه مصوب 10/10/1337)
راهن: رهن عقدی است كه به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می‌گویند. (ماده 771 قانون مدنی)
رأی دادگاه: رأی دادگاه پس از انشاء لفظی باید نوشته شده و به امضای دادرس یا دادرسان برسد و نكات زیر در آن رعایت گردد: 1- تاریخ صدور رأی. 2- مشخصات اصحاب دعوا یا وكیل یا نمایندگان قانونی آنان با قید اقامتگاه. 3- موضوع دعوا و درخواست طرفین. 4- جهات، دلایل، مستندات، اصول
و مواد قانونی كه رأی بر اساس آن‌ها صادر شده است. 5- مشخصات و سمت دادرس یا دادرسان دادگاه. (ماده 296 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
رأی دادگاه: رأی دادگاه باید نوشته شده و نكات زیر در آن رعایت شود: 1- تاریخ رأی. 2- نام و نام خانواده اصحاب دعوی. 3- موضوع دعوی و درخواست اصحاب دعوی كه مورد رأی است. 4- جهات و دلایل رأی و مواد استنادیه. 5- امضا دادرس یا دادرس‌های دادگاه و تصریح نام و سمت آن‌ها. 6- تصریح به اجرای موقت در صورتی كه دادگاه در این باب رأی دهد. (ماده 153 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
رأی ساكت: رأی مثبت آن است كه تصدیق مجلس را نسبت به اظهارات هیئت وزرا بیان نماید. و رأی منفی به عكس متضمن عدم تصدیق مجلس نسبت به وزرا است. و رأی ساكت آن است كه در باب تصدیق و عدم آن ساكت است. (ماده 47 نظامنامه داخلی مجلس شورای ملی مصوب 19/10/1288)
رأی قطعی: آرای دادگاه‌ها قطعی است مگر در موارد مقرر در باب چهارم این قانون یا در مواردی كه به موجب سایر قوانین قابل نقض یا تجدیدنظر باشند. (ماده 5 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
رأی مثبت: رأی مثبت آن است كه تصدیق مجلس را نسبت به اظهارات هیئت وزرا بیان نماید. و رأی منفی به عكس متضمن عدم تصدیق مجلس نسبت به وزرا است. و رأی ساكت آن است كه در باب تصدیق و عدم آن ساكت است. (ماده 47 نظامنامه داخلی مجلس شورای ملی مصوب 19/10/1288)
رأی منفی: رأی مثبت آن است كه تصدیق مجلس را نسبت به اظهارات هیئت وزرا بیان نماید. و رأی منفی به عكس متضمن عدم تصدیق مجلس نسبت به وزرا است. و رأی ساكت آن است كه در باب تصدیق و عدم آن ساكت است. (ماده 47 نظامنامه داخلی مجلس شورای ملی مصوب 19/10/1288)
ربا: هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مكیل و موزون معامله نماید و یا زاید بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید، ربا محسوب و جرم شناخته می‌شود. (از ماده 595 كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب 2/3/1375)
ربا: ربا بر دو نوع است: الف) ربای قرضی و آن بهره‌ای است كه طبق شرط یا بنا و روال مقرض از مقترض دریافت نماید. ب) ربای معاملی و آن زیاده‌ای است كه یكی از طرفین معامله زاید بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت كند به شرطی كه عوضین مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد باشد. (از ماده 1 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/5/1363)
ربای قرضی: ربای قرضی و آن بهره‌ای است كه طبق شرط یا بنا و روال مقرض از مقترض دریافت نماید. (از ماده 1 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/5/1363)
ربای معاملی: ربای معاملی و آن زیاده‌ای است كه یكی از طرفین معامله زاید بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت كند به شرطی كه عوضین مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد باشد. (از ماده 1 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 17/5/1363)
رتبه: منظور از رتبه عددی است كه توان فنی و اجرایی و مدیریت پیمانكار را نشان می‌دهد. عدد رتبه كه بر حسب ازدیاد قدرت اجرایی افزایش می‌یابد طبق جداول پیوست این آئین نامه تعیین می‌گردد. (ماده 3 آئین نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع كار به پیمانكاران مصوب 6/6/1367 هیئت وزیران)
رزمندگان: كسانی هستند كه حداقل یك سال در طول دفاع مقدس و بعد از آن، در میادین نبرد حق علیه باطل و مناطق عملیات شركت نموده‌اند. اعم از پرسنل نیروهای مسلح یا سایر ادارات و ارگان‌ها و نهادهایی كه حضور آن‌ها در راستای انجام وظایف سازمانی آن‌ها بوده باشد. (تبصره 2 ماده 1 قانون نحوه واگذاری سهام دولتی و متعلق به دولت به ایثارگران و كارگران مصوب 12/5/1373)
رزمندگان داوطلب: كسانی هستند كه بر اساس گواهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا جهاد سازندگی حداقل مدت شش ماه به صورت داوطلب در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل حضور داشته‌اند. (بند الف تبصره 1 ماده 1 از قانون نحوه واگذاری سهام دولتی و متعلق به دولت به ایثارگران و كارگران مصوب 12/5/1373)
رسالت مطبوعات: رسالتی كه مطبوعات در نظام جمهوری اسلامی بر عهده دارد عبارت است از: الف) روشن ساختن افكار عمومی و بالا بردن سطح معلومات و دانش مردم در یك یا چند زمینه مورد اشاره در ماده 1. ب) پیشبرد اهدافی كه در قانون اساسی جمهوری اسلامی بیان شده است. ج) تلاش برای نفی مرزبندی‌های كاذب و تفرقه‌انگیز و قرار ندادن اقشار مختلف جامعه در مقابل یكدیگر، مانند دسته‌بندی مردم بر اساس نژاد، زبان، رسوم، سنن محلی و ... د) مبارزه با مظاهر فرهنگ استعماری (اسراف، تبذیر، لغو، تجمل‌پرستی، اشاعه فحشا و ...) و ترویج و تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی و گسترش فضایل اخلاقی. هـ) حفظ و تحكیم سیاست نه شرقی و نه غربی. (ماده 2 قانون مطبوعات مصوب 22/12/1364)
رسته (در سپاه پاسداران) : رسته عبارت است از مجموعه رشته‌های شغلی كه از نظر تخصص یا نوع آموزش وابستگی و ارتباط نزدیك داشته باشند. (ماده 28 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)
رسته: رسته عبارت از مجموع رشته‌های شغلی است كه از نظر تخصص یا نوع كار یا نوع آموزش وابستگی و ارتباط نزدیك داشته باشند. (ماده 20 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/7/1366)
رسته: رسته اصطلاحی است برای مشخص نمودن یك دسته از تخصص‌های نظامی كه از نظر مأموریت، نوع كار و وظایف مشاغل نظامی دارای نزدیك‌ترین ارتباط به یكدیگر بوده و كلیه افسرانی كه به یك رسته خاصی اختصاص یافته‌اند پس از كسب آموزش و تجربه لازم قادرند در تخصص‌های آن رسته انجام وظیفه نمایند. (ماده 1 آیین‌نامه رسته‌های نیروی زمینی مصوب 26/10/1356)
رسته: رسته عبارت از مجموع رشته‌های مشاغلی است كه از لحاظ نوع كار و حرفه و رشته تحصیلی و تجربی وابستگی نزدیك داشته باشد. (از ماده 7 قانون استخدام كشوری مصوب 31/3/1345)
رسیدگی فرجامی: رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی. (ماده 366 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
رسیدگی فرجامی: مقصود از رسیدگی فرجامی تشخیص این است كه حكم یا قرار مورد درخواست فرجامی موافق قانون صادر شده یا نه – در صورت اولی حكم یا قرار ابرام و الا نقض خواهد شد. (ماده 558 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
رشته: رشته مجموعه آموزش‌های مربوط به حرفه‌های متجانس رشته نامیده می‌شود. (بند ج ماده 4 از آیین‌نامه نحوه تشكیل و اداره آموزشگاه‌های آزاد فنی و حرفه‌ای مصوب 2/8/1363 هیئت وزیران)
رشته شغلی: عبارت از یك یا چند طبقه شغلی است كه از لحاظ نوع كار و میزان دانش و مهارت علمی یكسان و مشابه است، اما از نظر ارزش و اهمیت و سختی انجام كار دارای سطوح و مراتب ارزشی متفاوت است. (بند ذ ماده 1 از آیین‌نامه حقوق و دستمزد كاركنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران)
رشته كارهای اختصاصی: رشته كارهای اختصاصی عبارت است از كارهایی كه جزو رشته‌های عمومی ذكر نشده است و یا آن که با وجود ذكر آن در رشته‌های عمومی به لحاظ وضعیت خاص كار (با تشخیص وزارت برنامه و دستگاه اجرایی مربوط) باید به طور جداگانه واگذار شود كه در این حالت خاص و به طور موردی به عنوان یك رشته اختصاصی تلقی می‌شوند. این رشته‌ها عبارتند از:... (ردیف ب بند 6 ماده 2 از آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع كار به پیمانكاران مصوب 6/6/1367)
رشته‌های مرتبط با ساختمان: رشته‌های مرتبط با مهندسی ساختمان به كلیه رشته‌هایی اطلاق می‌شود كه عنوان آن‌ها با رشته‌های اصلی یاد شده در ماده (6) متفاوت بوده ولی متحوای علمی و آموزشی آن‌ها با رشته‌های اصلی بیش از 70درصد در ارتباط باشد و فارغ‌التحصیلان این‌گونه رشته‌ها خدمات فنی معینی را در زمینه‌های طراحی، محاسبه، اجرا، نگهداری، كنترل، آموزش، تحقیق و نظایر آن به بخش‌های ساختمان و شهرسازی عرضه می‌كنند اما این خدمات از حیث حجم، اهمیت و میزان تأثیر عرفاً همطراز خدمات رشته‌های اصلی مهندسی ساختمان نباشد. (تبصره 1 ماده 7 قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان مصوب 22/12/1374)
رقابت مكارانه: رقابت مكارانه عبارت است از این که تاجری برای انصراف مردم از خرید یا استعمال متاعی مشابه متاع خود به وسیله اسباب چینی یا نسبت‌های كذب یا به طور كلی به هر وسیله متقلبانه دیگر متوسل شده و به طور مستقیم یا غیرمستقیم تلویحاً یا تصریحاً در صدد معیوب یا نامرغوب جلوه دادن آن متاع برآید. (ماده 244 از قانون اصلاح ماده 244 و ماده 249 قانون مجازات عمومی مصوب 22/04/1310)
رقابت مكارانه: هر كس مشتری را در خصوص عیار طلا یا نقره یا اصل بودن جواهر فریب دهد یا جنسی را به جای جنس دیگر قلم دهد به طوری كه مقصود مشتری از ابتیاع آن حاصل نشود یا این که به واسطه اوزان و مقادیر غیر صحیح یا تقلبی مقدار جنس را كم كند و به طور كلی مشتری را از حیث كمیت یا كیفیت مبیع فریب دهد. (از ماده 244 اصلاحی قانون مجازات عمومی مصوب 7/11/1304)
رقبی: رقبی حق انتفاعی است كه از طرف مالك برای مدت معینی برقرار می‌گردد. (ماده 42 قانون مدنی)
رقیق كردن: عبارت است از كاهش غلظت مواد آلوده‌كننده در فاضلاب از طریق اختلاط با آب یا آب پذیرنده. (بند 9 ماده 1 آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب 24/9/1363 هیئت وزیران)
روان گرایی: حالتی از دگرگونی و تغییر مكان همراه با كاهش شدید مقاومت در زمین‌های تشكیل شده از خاك‌های ماسه‌ای نامتراكم اشباع است كه بر اثر وقوع زلزله رخ می‌دهد. (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)
رودخانه: مجرایی است طبیعی كه آب به طور دائم یا فصلی در آن جریان داشته باشد. (بند الف ماده 1 از آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، النهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، بركه‌های طبیعی و شبكه‌های آب رسانی، آبیاری و زهكشی مصوب 11/7/1379)
رودخانه مرزی: رودخانه مرزی به رودخانه‌ای اطلاق می‌شود كه تمام، قسمت یا قسمت‌هایی از آن مرز مشترك دو كشور را تشكیل دهد. (بند 17 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت كناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیئت وزیران)
روز: سال دوازده ماه است، مطابق با ماه شمسی است و كسری آن از قرار ماهی سی روز حساب می‌شود، هفته هفت روز تمام و روز بیست و چهار ساعت است. (ماده 612 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
روز تعطیل هفتگی: روز جمعه، روز تعطیل هفتگی كارگران با استفاده از مزد می‌باشد. (ماده 62 قانون كار مصوب 29/8/1369 مجمع تشخیص مصلحت)
روز (شبانه‌روز): از نظر احتساب موارد قانونی، سال دوازده ماه، ماه سی روز، هفته هفت روز و شبانه‌روز بیست و چهار ساعت است. (ماده 443 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
روزنامه: روزنامه یا مجله نشریه‌ای است كه برای روشن ساختن افكار مردم در زمینه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی یا علمی و فنی یا ادبی و ترقی دادن سطح معلومات عامه و نشر اخبار و اطلاعات و مطالب عام‌المنفعه و انتقاد و صلاح اندیشی در امور عمومی به طور منظم و در مواقع معین طبع و نشر گردد. (ماده 1 قانون مطبوعات مصوب 10/5/1334)
روزنامه و سایر مطبوعات: نشریه‌های نوشتاری یا به صورت‌های دیگر كه به طور مستقیم با نام ثابت و تاریخ و شماره ردیف در زمینه‌های گوناگون بر اساس قانون مطبوعات مصوب 22/12/1364 مجاز به انتشار می‌باشند. (بند د ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کار گیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 19/2/1378 هیئت وزیران)
روزنامه یا مجله: روزنامه یا مجله نشریه‌ای است كه برای روشن ساختن افكار مردم در زمینه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی یا علمی و فنی یا ادبی و ترقی دادن سطح معلومات عامه و نشر اخبار و اطلاعات و مطالب عام‌المنفعه و انتقاد و صلاح اندیشی در امور عمومی به طور منظم و در مواقع معین طبع و نشر گردد. (ماده 1 لایحه قانونی مطبوعات مصوب 10/5/1334)
روستا: روستا واحد مبدأ تقسیمات كشوری است كه از لحاظ محیط زیستی (وضع طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) همگن بوده كه با حوزه و قلمرو معین ثبتی یا عرفی مستقل كه حداقل تعداد 20 خانوار یا صد نفر اعم از متمركز یا پراكنده در آن‌جا سكونت داشته باشند و اكثریت ساكنان دائمی آن به طور مستقیم یا غیرمستقیم به یكی از فعالیت‌های كشاورزی، دامداری، باغداری به طور اعم و صنایع روستایی و صید یا تركیبی از این فعالیت‌ها اشتغال داشته باشند و در عرف به عنوان ده، آبادی، دهكده یا قریه نامیده می‌شده است. (ماده 2 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری مصوب 15/4/1362)
روستایی: شخصی است كه در روستا سكونت داشته باشد. عشایر كوچ‌رو در این قانون از مزایای روستاییان برخوردارند. (بند3 ماده 1 از قانون بیمه همگانی خدمات درمانی كشور مصوب 3/8/1373)
رهن: رهن عقدی است كه به موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد. رهن دهنده را راهن و طرف دیگر را مرتهن می‌گویند. (ماده 771 قانون مدنی)
راله: واحد پول ایران رالآ است. رالد برابر صد دینار است. (بند الف ماده 1 قانون پولی و بانكی كشور مصوب 18/4/1351)
راله: واحد پول كشور ایران راله است كه به یک صد دینار تقسیم می‌شود. (ماده 11 قانون بانكی و پولی كشور مصوب 7/3/1339)
رئیس‌جمهور: پس از مقام رهبری رئیس‌جمهور عالی‌ترین مقام رسمی كشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری كه مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود به عهده دارد. (اصل 113 قانون اساسی)
رئیس خانوار: رئیس خانوار، كسی است كه متكفل معاش خانوار است. (بند 5 ماده 1 قانون مربوط به اصلاحات اراضی مصوب 26/2/1339)
رئیس قوه قضاییه: به منظور انجام مسئولیت‌های قوه قضاییه در کلیه امور قضایی و اداری و اجرایی، مقام رهبری یك نفر مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی و مدیر و مدبر را برای مدت پنج سال به عنوان رئیس قوه قضاییه تعیین می‌نماید كه عالی‌ترین مقام قوه قضاییه است. (اصل 157 قانون اساسی)
