ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف خ

 
خارج از مركز: مقصود از عبارت خارج از مركز مندرج در ماده 4 قانون پزشكان شهرستان‌ها و بخش‌های خارج از حوزه تهران است و بالجمله شمیران و حضرت عبدالعظیم خارج از مركز محسوب نمی‌شود. (تبصره 4 قانون اصلاح قانون استخدام پزشكان مصوب 29/2/1328)
 
خاک رس معمولی: خاكی است كه برای ساختن خشت و آجر معمولی (غیر نسوز) به كار می‌رود و نیز در عملیات ساختمانی و راه‌سازی و كشاورزی از آن استفاده می‌شود. (بند ض ماده 10 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
خاک رس معمولی: خاكی است كه برای ساختن خشت و آجر معمولی (غیر نسوز) به كار می‌رود و در عملیات ساختمانی و راه‌سازی و كشاورزی از آن استفاده می‌گردد و مشمول مقررات این قانون است. (بند ض ماده 10 قانون معادن مصوب 1/3/1362)

خاك صنعتی: خاكی است كه به علت داشتن خواص فیزیكی و یا شیمیایی خاص مصارف صنعتی مختلف دارد. (بند ط ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
خاك صنعتی: آن دسته از خاك‌های رسی كه خاک رس معمولی نبوده و به علت داشتن خواص فیزیكی یا شیمیایی خاص مصارف صنعتی دارند. (بند ط ماده 1 قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
خالص آب مورد نیاز مصرف: عبارت است از مجموع بندهای (1-1) و (3-1) مبنای بند (2-1) و مقدار عددی آن به صورت حجم آب مورد نیاز ماهانه كه در واحد سطح محاسبه می‌شود. (ضمیمه 1 آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب كشاورزی مصوب 11/6/1375 هیئت وزیران)
 
خالص نیاز آبی گیاه: عبارت است از آب مورد نیاز گیاه از مرحله كاشت تا برداشت كه از طریق فرایندهای تبخیر و تعرق به مصرف می‌رسد و مقدار آن به صورت حجم آب ماهانه در واحد سطح قابل محاسبه است. (ضمیمه 1 (1-1) آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب كشاورزی مصوب 11/6/1375 هیئت وزیران)
 
خالصه انتقالی: خالصه انتقالی املاكی است كه از 1300 قمری به این طرف در تصرف دولت بوده و بعد به تصرف اشخاص درآمده است. (ماده 1 قانون مالیات خالصجات انتقالی مصوب 20/12/1306)
 
خانواده اسرا: منظور از خانواده شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند كه به ازای یك شهید یا مفقود‌الاثر یك نفر از آنان به ترتیب اولویت ذكر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره 1 قانون استخدام جانبازان اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از كارافتاده اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی كه حداقل 9 ماه متوالی یا یك سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب 7/10/1367)

خانواده بلافصل كارگر: خانواده بلافصل كارگر عبارتند از اشخاص زیر به شرط آن كه تحت تكفل كارگر بوده و با او در یك منزل سكونت داشته باشند: 1- زن كارگر (یك نفر) و شوهر كارگر زن مشروط بر این که سن شوهر از شصت سال متجاوز بوده یا توانایی كار كردن از او سلب شده باشد. كارگرانی كه از تاریخ تصویب این قانون بیش از یك زن اختیار نمایند مادام كه زن اول در قید ازدواج باشد فقط آن زن از مزایای این قانون استفاده می‌نماید. 2- فرزندان كارگر كه به سن پانزده سال تمام نرسیده باشند و همچنین فرزندانی كه كم‌تر از بیست و یك سال تمام داشته و منحصراً مشغول تحصیل باشند یا در اثر بیماری دائمی و نقص عضو قادر به كار كردن نباشند. 3- پدر و مادر كارگر مشروط بر این که سن آنان از شصت سال متجاوز بوده و توانایی كار كردن نداشته باشند یا این که بر اثر بیماری یا نقص عضو قادر به كار نباشند. (ماده 45 لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی كارگران مصوب 24/4/1334)
 
خانواده بیمه شده: خانواده بیمه شده شخص یا اشخاصی هستند كه به تبع بیمه شده از مزایای موضوع این قانون استفاده می‌كنند. (بند 2 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)

خانواده جانبازان: منظور از خانواده شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند كه به ازای یك شهید یا مفقودالاثر یك نفر از آنان به ترتیب اولویت ذكر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره 1 قانون استخدام جانبازان، اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از كارافتاده اسرا و مفقود‌الاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی كه حداقل 9 ماه متوالی یا یك سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت كرده‌اند مصوب 7/10/1367)
 
خانواده شهدا: منظور از خانواده شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند كه به ازای یك شهید یا مفقودالاثر یك نفر از آنان به ترتیب اولویت ذكر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره 1 قانون استخدام جانبازان، اسرا، خانواده‌های شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا، مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی كه حداقل 9 ماه متوالی یا یك سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب 7/10/1367)

خانواده مفقودالاثرها: منظور از خانواده شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند كه به ازای یك شهید یا مفقودالاثر یك نفر از آنان به ترتیب اولویت ذكر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره 1 قانون استخدام جانبازان، اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از كارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی كه حداقل 9 ماه متوالی یا یك سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب 7/10/1367)
 
خانوار: عبارت است از زن و شوهر و فرزندانی كه تحت تكفل یا ولایت رئیس خانوار هستند و از نظر مقررات این قانون در حكم یك شخص محسوب می‌شوند. (بند 6 ماده 1 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
خانوار: عبارت است از رئیس خانواده و افراد تحت تكفل او كه در حكم یك شخص خواهند بود. (بند 2 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیای اراضی در حكومت جمهوری اسلامی ایران مصوب 31/2/1359 شورای انقلاب)

خانه انصاف: به منظور رسیدگی و حل و فصل اختلافات میان ساكنان روستاها وزارت دادگستری به تدریج و با اعلام قبلی شورایی به نام خانه انصاف برای یك یا چند ده تشكیل می‌دهد. (ماده 1 قانون تشكیل خانه انصاف مصوب 18/2/1344)

خانه سازمانی: خانه سازمانی خانه‌ای است كه از طرف وزارت خانه‌ها یا مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت در اختیار متصدیان مشاغل معینی در دوره تصدی آن شغل برای سكونت گذارده می‌شود. (ماده 1 قانون نحوه استفاده از خانه‌های سازمانی مصوب 16/3/1346)

خانه سازمانی ارتش: خانه‌های سازمانی به كلیه ساختمان‌هایی اطلاق می‌شود كه از محل اعتبارات جاری وزارت جنگ و یا عواید داخلی یا هرگونه اعتبارات دیگری برای سكونت افسران و درجه‌داران قبلاً ساخته و یا در آتیه ساخته خواهد شد. این خانه‌ها جزئی از ساختمان‌های ارتش بوده و متعلق به وزارت جنگ می‌باشد. (ماده 1 آیین‌نامه‌ خانه‌های سازمانی ارتش مصوب 10/9/1343)
 
خانه فرسوده: از نظر اجرای این آیین‌نامه به خانه‌ای فرسوده اطلاق می‌شود كه اولاً حداقل 20 سال (حسب مورد) از تاریخ تحویل موقت یا بهره‌برداری آن سپری شده باشد و ثانیاً به دلیل فرسودگی، هزینه‌های مربوط به نگهداری آن به صرفه و صلاح دولت نباشد. (از ماده 6 آیین‌نامه اجرایی قانون فروش خانه‌های سازمانی مصوب 9/2/1366 هیئت وزیران)
 
خانه‌های سازمانی: خانه‌های سازمانی از لحاظ این آیین‌نامه به كلیه ساختمان‌هایی اطلاق می‌شود كه جهت سكونت افسران و درجه‌داران و هم‌ردیفان و كارمندان غیرنظامی و كارمندان فنی ارتش ... از محل اعتبارات مصوب وزارت جنگ ساخته شده یا به نحوی از انحا از طریق وزارت جنگ تهیه یا در اختیار وزارت جنگ قرار گیرد خانه‌های مذكور و اماكن و تأسیسات وابسته آن‌ها جزئی از ساختمان‌های ارتش ... می‌باشند. (ماده 1 آیین‌نامه استفاده از خانه‌های سازمانی ارتش مصوب 7/3/1356)
 
خانه‌های سازمانی: خانه‌های سازمانی ساختمان‌هایی می‌باشند كه از محل اعتبارات بودجه مربوط یا هرگونه درآمد یا اعتبار دیگری كه برای این قبیل ساختمان‌ها اختصاص دارد به منظور سكونت افسران و كارمندان شاغل ژاندارمری كل كشور و شهربانی كل كشور ساخته شده و می‌شود این خانه‌ها جزو اموال دولتی است و برای استفاده در اختیار ژاندارمری كل كشور یا شهربانی كل كشور خواهد بود. (ماده 1 آیین‌نامه طرز بهره‌برداری و نحوه مصرف درآمد خانه‌های سازمانی ژاندارمری و شهربانی كل كشور مصوب 4/4/1352)
 
خبرنگار رسانه خارجی: خبرنگار رسانه خارجی به كلیه اشخاصی كه با تابعیت ایرانی یا خارجی برای یك رسانه گروهی خارجی كار می‌كنند اطلاق می‌گردد. (بند د ماده 1 آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب 14/5/1368 هیئت وزیران)
 
خبرنگار مقیم: خبرنگار مقیم به شخصی اطلاق می‌گردد كه حداقل سه ماه متوالی در ایران اقامت داشته باشد. (بند ب ماده 1 آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب 14/5/1368 هیئت وزیران)
 
خبرنگار موقت: خبرنگار موقت یا گزارشگر به شخصی اطلاق می‌گردد كه برای مدت محدود (كم‌تر از سه ماه) در ایران توقف داشته باشد. (بند ج ماده 1 آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب 14/5/1368 هیئت وزیران)
 
خدمات آماری: منظور انجام تمام یا قسمتی از خدماتی است كه در زمینه تهیه و اجرای طرح‌های آماری و استخراج نتایج و چاپ و انتشار آن‌ها به عمل می‌آید. (بند ز ماده 1 از قانون مركز آمار ایران مصوب 10/11/1353)
 
خدمات پژوهشی و مشاوره‌ای هواشناسی: خدمات پژوهشی و تحقیقات هواشناسی مشتمل بر ارائه آن بخش از خدمات هواشناسی است كه با استفاده از داده‌ها و اطلاعات و فرایندهای هواشناسی در تلفیق با نظر كارشناسی در مقابل طرح‌های تحقیقاتی مستقل یا مشترك با دانشگاه‌ها یا نهادها یا سازمان‌های تحقیقاتی دیگر یا در جلسات مشاوره‌ای و غیره در اختیار كاربرها قرار می‌گیرد. (بند د ماده 1 آیین‌نامه اجرایی ماده 21 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین– بند د ماده 1 بند ز ماده 2 مصوب 3/4/1377 هیئت وزیران)
 
خدمات فنی هواشناسی: عبارتند از كلیه خدمات فنی شامل تأسیس، نصب، راه‌اندازی، استاندارد كردن، واگذاری و نگهداری ادوات و دستگاه‌های هواشناسی، ارائه نظرات كارشناسی و خدمات آموزشی. (بند ج ماده 1 آیین‌نامه اجرایی ماده (21) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین – بند د ماده 1 بند ز ماده 2 مصوب 3/4/1377 هیئت وزیران)
 
خدمات هواشناسی هوانوردی: كلیه خدمات و اطلاعاتی را شامل می‌شود كه برای تأمین سلامت پرواز در ناوبری هوایی ارائه می‌گردد، از قبیل دیده‌بانی‌های هواشناسی، گزارش‌ها و توجیه خلبان (BREIFING)، در اختیار قرار دادن اطلاعات هواشناسی برای هواپیمای در حال پرواز، اطلاعیه‌ها، اخطاریه‌های خاص جوی و انواع پیش‌بینی‌ها از جمله پیش‌بینی هوای یك فرودگاه (TAF) یا مسیر پرواز (ROFOR) یا یك منطقه معین مورد نیاز هواپیمایی (ARFOR). (بند هـ ماده 1 آیین‌نامه اجرایی ماده (21) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین- مصوب 3/4/1377 هیئت وزیران)
 
خدمت آزمایشی: وضع خدمتی كارمندانی كه برابر مقررات مربوط به خدمت پذیرفته شده و به منظور ارزیابی شایستگی‌های لازم به مدت 6 ماه تا 2 سال مرحله آزمایشی را می‌گذرانند. (ماده 98 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)
 
خدمت آموزشی: وضع خدمتی پرسنل كادر ثابت و بسیجی ویژه‌ای است كه بدون داشتن شغل سازمانی در یكی از مؤسسات یا مراكز آموزشی به هزینه سپاه یا وزارت یا ستاد كل آموزش می‌بینند. (ماده 99 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)

خدمت بلا انقطاع: منظور از خدمت بلا انقطاع مدتی است كه مستخدم بدون فاصله تا تاریخ تبدیل وضع استخدامی وی متوالیاً در وزارت خانه‌ها یا مؤسسات دولتی خدمت كرده باشد. (تبصره 1 ماده 85 قانون استخدام كشوری مصوب 31/3/1345)
 
خدمت تمام وقت: منظور از خدمت تمام وقت انجام وظیفه برابر ساعات كار مقرر در مورد كاركنان نهاد ذی‌ربط بوده و مشروط بر آن است كه حداقل از 40 ساعت كار در هفته كم‌تر نباشد. (تبصره 1 ماده 1 قانون احتساب سوابق خدمت مستخدمین وزارت خانه‌ها و مؤسسات و شركت‌های دولتی در نهادهای انقلاب اسلامی و مأموریت كاركنان نهادهای مزبور به وزارت خانه‌ها و مؤسسات و شركت‌های دولتی مصوب 6/11/1364)

خدمت تمام وقت: منظور از خدمت تمام وقت در مدارس مشمول این آیین‌نامه خدمت به تعداد ساعاتی است كه مستخدمان رسمی دارای مشاغل مشابه در وزارت آموزش و پرورش طبق مقررات و ضوابط مربوط موظف به انجام آن بوده و می‌باشند. (ماده 6 آیین‌نامه اجرایی قانون تكلیف وضع استخدامی كاركنان مدارس غیردولتی مشمول فرمان آموزش رایگان مصوب 19 مرداد ماه1356 مصوب 23/1/1357)

خدمت تمام وقت: منظور از خدمت تمام وقت انجام وظیفه برابر ساعات كار مستخدمین رسمی در وزارتخانه‌ یا سازمان مربوط است. (ماده 4 آیین‌نامه اجرایی موضوع تبصره ماده 150 الحاقی به قانون استخدام كشوری موضوع تبدیل وضع كاركنان غیررسمی به رسمی مصوب 27/1/1358 هیئت وزیران)
 
خدمت دولت: خدمت دولت عبارت از اشتغال به كاری است كه مستخدم به موجب حكم رسمی مكلف به انجام آن می‌گردد. (بند ب ماده 1 قانون استخدام كشوری مصوب 31/3/1345)
 
خدمت دولتی: منظور از خدمت دولتی مذكور در این ماده خدمت تمام وقت در برابر دریافت حقوق یا دستمزد می‌باشد. (تبصره 1 ماده 34 لایحه اصلاح موادی از آیین‌نامه استخدام كارمندان غیرنظامی ارتش مصوب 3/9/1358 شورای انقلاب)
 
خدمت رسمی: خدمت رسمی عبارت است از دارا بودن شغل ثابت در یكی از وزارت خانه‌ها و ادارات دولتی. (ماده 1 قانون استخدام كشوری مصوب 22/9/1301)
 
خدمت نیمه‌وقت: خدمت نیمه وقت خدمتی است كه ساعات كار آن طبق مقررات این قانون نصف ساعات كار مقرر هفتگی وزارتخانه و مؤسسات مربوط باشد. نحوه و ترتیب انجام خدمت نیمه وقت بر اساس ساعات كار وزارتخانه و مؤسسه ذی‌ربط و طبق نظر بالاترین مقام مسئول دستگاه تعیین خواهد گردید و در هیچ مورد كم‌تر از نصف ساعات كار مقرر هفتگی وزارتخانه و مؤسسه و شركت مربوط نخواهد بود. (ماده 2 قانون نحوه اجرای قانون مربوط به خدمت نیمه‌وقت بانوان مصوب دهم آذر ماه 1362 مصوب 18/1/1364)
 
خرده‌فروشی: عبارت از عرضه محصولات و تولیدات موضوع این آیین‌نامه به صورت جزئی در اندازه و میزان قابل عرضه به مصرف‌كنندگان می‌باشد. (بند ح ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح ماده واحده قانون نحوه واگذاری اماكن و میادین و غرفه توزیع میوه مصوب 5/10/1358 مصوب 1/11/1374 هیئت وزیران)
 
خزانه‌داری كل: خزانه‌داری كل مأمور دریافت و تمركز كلیه عایدات نقدی و جنسی دولت و جمع‌آوری عواید كلیه مأمورین صاحب جمع و كلیه وجوهی كه به موجب قراردادها و امتیازات باید به دولت برسد خواهد بود. (ماده 3 قانون تشكیل اداره خزانه‌داری كل مصوب 5/12/1301)
 
خزانه‌داری كل: خزانه‌دار كل ممالك محروسه ایران مأمور نظارت مستقیم و واقعی تمام معاملات مالیاتی و پولی دولت ایران است و این معاملات شامل اخذ تمام عایدات از هر قبیل و تفتیش و محاسبات تمام مخارج دولتی می‌باشد. (ماده 1 قانون تشكیل ترتیبات مالیاتی مملكت ایران مصوب 23/3/1290)
 
خسارات دادرسی: خسارات دادرسی عبارت است از هزینه دادرسی و حق‌الوكاله وكیل و هزینه‌های دیگری كه به طور مستقیم مربوط به دادرسی و برای اثبات دعوا یا دفاع لازم بوده است از قبیل حق‌الزحمه كارشناسی و هزینه تحقیقات محلی. (ماده 519 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)

خسارات دادرسی: خسارت دادرسی عبارت است از هزینه دادرسی و حق‌الوكاله وكیل و هزینه‌های دیگری كه مستقیماً مربوط به دادرسی بوده و برای اثبات دعوی یا دفاع لازم بوده از قبیل حق‌الزحمه كارشناس و هزینه تحقیقات محلی و غیره. (ماده 717 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
 
خسارات مالی: خسارت بدنی عبارت است از خسارت ناشی از تلفات جانی و صدمات بدنی وارده به اشخاص و خسارت مالی عبارت است از هر یك از خسارات دیگری كه در بند (1) این ماده ذكر شده است. (ردیف 2 بند ب ماده 75 قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
خسارات مشترك دریایی: خسارات مشترك دریایی عبارت است از مخارج فوق‌العاده و خساراتی كه به طور ارادی برای حفظ و سلامت كشتی و مسافر و بار آن به وجود آمده است. (ماده 185 قانون دریایی مصوب 29/6/1343)

خط‌القعر: خطی است كه عمیق‌ترین نقاط رودخانه، نهر یا مسیل را به یكدیگر وصل می‌نماید. (بند 15 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت كناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363)

خطوط ‌ راه‌آهن صنعتی و تجاری: منظور از خطوط صنعتی و تجاری خطوط و دوراهی‌ها و ساختمان‌های مربوط است كه بنا به تقاضای مؤسسات خصوصی و یا دولتی (كه در این آیین‌نامه متقاضی نامیده می‌شود) ایجاد می‌گردد. (ماده 1 آیین‌نامه مربوط به احداث خطوط راه‌آهن صنعتی و تجاری مصوب 4/9/1343)

خلاف: خلاف عبارت از جرمی است كه جزای آن تكدیری است چنان که قانون مجازات معین می‌كند. (ماده 184 قوانین موقتی محاكمات جزایی (آیین دادرسی كیفری) مصوب 30/5/1291)
 
خود حفاظت: خود حفاظت و خود یاری جمعی عبارت است از مجموعه اقدامات دسته‌جمعی كه خانواده‌ها و مؤسسات دولتی و بخش خصوصی برای مقابله با خطرات طبیعی و سوانح غیرمترقبه و حملات هوایی و استعمال هرگونه سلاح از طریق پیش‌بینی و اجرای آنچه در این باره آموزش دیده‌اند قبل از رسیدن یكان‌های كمكی با امكانات خود انجام می‌دهند. (بند ب ماده 3 از آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح قانون سازمان دفاع غیرنظامی كشور مربوط به وظایف و تشكیلات مصوب 27/12/1351)

خودرو سواری: خودرویی است‌ كه برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن با راننده حداكثر شش نفر است. ظرفیت خودروی سواری (استیشن) با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است و مشمول ردیف 02/87 الف تعرفه گمركی می‌گردد. (بند 1 آ موضوع تبصره 12 از آیین‌نامه‌های اجرایی قانون چگونگی محاسبه و وصول حقوق گمركی سود بازرگانی و مالیات.... مصوب سال 1371 مصوب 28/11/1371 هیئت وزیران)

خودروهای دولتی: وسایل نقلیه‌ای هستند كه جزو اموال عمومی و اموال دولت بوده و برای انجام امور اداری خدماتی در اختیار دستگاه اجرایی می‌باشند و به ترتیب زیر طبقه‌بندی می‌شوند: الف) خودروهای خدمات عمومی كه با نصب نمره دولتی و نوشتن عبارت خودرو خدمت و نام دستگاه در اختیار دارنده در دو طرف آن‌ها مشخص می‌شوند و عبارتند از: سواری، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس، كامیون و كامیونت. نصب نمره دولتی و درج عبارت خودرو خدمت و نام دستگاه در اختیار دارنده برای خودروهای وزارت اطلاعات الزامی نیست. ب) خودروهای خدمات اختصاصی كه خودروهای سواری غیر تشریفاتی بوده و دارای نمره شخصی می‌باشند. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی چگونگی استفاده از خودروهای دولتی و واگذاری آن‌ها موضوع بندهای (الف، ج و ك) تبصره 13 قانون بودجه سال 1373 كل كشور مصوب 4/2/1373 هیئت وزیران)

خیار تأخیر ثمن: هرگاه  مبیع  عین خارجی یا در حكم آن بوده و برای تأدیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع مختار در فسخ معامله می‌شود. (ماده 402 قانون مدنی)
 
خیار تبعض صفقه: خیار تبعض صفقه وقتی حاصل می‌شود كه عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات باطل باشد. در این صورت مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی كه بیع واقع شده است قبول كند و نسبت به قسمتی كه بیع باطل بوده است ثمن را استرداد كند. (ماده 441 قانون مدنی)
 
خیار تدلیس: تدلیس عبارت است از عملیاتی كه موجب فریب طرف معامله شود. (ماده 438 قانون مدنی)

خیار حیوان: اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین عقد اختیار فسخ معامله را دارد. (ماده 398 قانون مدنی)

خیار رویت: هرگاه كسی مالی را ندیده و آن را فقط به وصف بخرد بعد از دیدن اگر دارای  اوصافی که ذكر شده است نباشد مختار می‌شود كه بیع را فسخ كند یا به همان نحو كه هست قبول نماید. (ماده 410 قانون مدنی)
 
خیار شرط: در عقد بیع ممكن است شرط شود كه در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هر دو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد. (ماده 399 قانون مدنی)
 
خیار عیب: اگر بعد از معامله ظاهر شود كه مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب یا اخذ ارش یا فسخ معامله. (ماده 422 قانون مدنی)
 
خیار غبن: هر یك از متعاملین كه در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می‌تواند معامله را فسخ كند. (ماده 416 قانون مدنی)
 
خیار فسخ (نكاح): خیار فسخ فوری است و اگر طرفی كه حق فسخ دارد بعد از اطلاع به علت فسخ نكاح را فسخ نكند خیار او ساقط می‌شود به شرط این که علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد تشخیص مدتی كه برای امكان استفاده از خیار لازم بوده به نظر عرف و عادت است. (ماده 1131 قانون مدنی)

خیار مجلس: هر یك از متبایعین بعد از عقـد فی‌المجلس و مادام كه متفـرق نشـده‌اند اختیار فسخ معامله را دارند. (ماده 397 قانون مدنی)