ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ب

 
بار (دریایی): بار شامل هرگونه محموله اعم از اموال و اشیا و هر كالای دیگری می‌باشد به استثنا حیوانات زنده و بارهایی كه بر طبق مفاد قرارداد باربری باید روی عرشه كشتی حمل گردد و عملاً هم بدین ترتیب حمل شده باشد. (بند 3 ماده 52 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
باران مؤثر: عبارت است از بخشی از بارندگی ماهانه كه در طول فصل زراعی نازل می‌شود و به مصرف تبخیر و تعرق گیاه می‌رسد و از خالص نیاز آبی گیاه می‌كاهد و مقدار آن به صورت حجم آب ماهانه قابل محاسبه است. (ماده 24 (2-1) آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب كشاورزی مصوب 11/6/1375 هیأت وزیران)

بارگیری و تخلیه: بارگیری به طور معمول از زمانی شروع می‌شود كه چنگال جرثقیل باری را كه فرستنده آماده بارگیری كرده است به منظور بارگیری در كشتی از اسكله یا بارانداز یا وسایل باربـری كه بدیـن منظـور مورد استفاده قرار گیرد گرفته و بلند نماید و تخلیه زمانی خاتمه می‌یابد كه چنگال جرثقیل بار را در اسكله یا بارانداز یا وسایل باربری كه بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته فرود آورد. (بند 9 ماده 52 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
بارنامه: سندی است مبین مالكیت كالا كه حمل كننده یا نماینده وی پس از وصول كالا صادر می‌نماید و حاكی از حمل كالای معینی از یك نقطه (مبدا حمل) به نقطه دیگر (مقصد حمل) با وسیله حمل مورد توافق (كشتی، كامیون، قطار و هواپیما یا تركیبی از آن‌ها) در محل مقابل كرایه حمل معین می‌باشد. (بند ج ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون حمل و نقل و عبور كالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران مصوب 18/5/1377 هیأت وزیران)
 
بارنامه بین‌المللی: بارنامه بین‌المللی موضوع این قانون عبارت است از سند كاشف از حقوق مالكیت كه طرح آن توسط وزارت راه و ترابری تهیه و از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی چاپ و پس از وصول حق تمبر به میزان 250 ریال به موجب حواله وزارت راه و ترابری در اختیار شركت‌های مجاز حمل و نقل جاده‌ای بین‌المللی قرار خواهد گرفت. (ماده 3 از قانون الزام شركت‌ها و مؤسسات ترابری جاده‌ای به استفاده از صورت وضعیت مسافری و بارنامه مصوب 31/2/1368)
 
بارنامه داخلی: بارنامه داخلی موضوع این قانون عبارت است از سند كاشف از حقوق مالكیت كه طرح آن توسط وزارت راه و ترابری تهیه و از طریق وزارت امور اقتصادی و دارایی چاپ و پس از وصول حق تمبر به میزان 100 ریال به موجب حواله وزارت راه و ترابری در اختیار شركت‌ها و مؤسسات مجاز حمل و نقل جاده‌ای داخلی كالا جهت جابه‌جایی محمولات بین‌ شهرهای كشور قرار خواهد گرفت. (ماده 2 از قانون الزام شركت‌ها و مؤسسات ترابری جاده‌ای به استفاده از صورت وضعیت مسافری و بارنامه مصوب 31/2/1368)

بارنامه دریایی: بارنامه دریایی سندی است كه مشخصات كامل بار در آن قید و توسط فرمانده كشتی یا كسی كه از طرف او برای این منظور تعیین شده امضا گردد و به موجب آن تعهد شود بار توسط كشتی به مقصد حمل و به تحویل گیرنده داده شود. بارنامه دریایی یا اسناد مشابه آن به منزله رسید دریافت بار است. (بند 7 ماده 52 از قانون دریایی مصوب 29/6/1343)
 
بازجو: كسی است كه بعد از كشف كالای قاچاق جهت تكمیل پرونده اقدام نماید. در صورتی كه ادامه بازجویی منجر به كشفیات جدید یا اعتراف در ارتباط با مال از بین رفته شود و صورت جلسه ثانوی تنظیم و پیوست صورت جلسه بدوی كشف می‌گردد و شخص بازجو در این مرحله به عنوان كاشف محسوب می‌شود. (ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه اعمال تعزیرات حكومتی راجع به قاچاق كالا و ارز مصوب 31/2/1374 هیأت وزیران)

بازداشت (پرسنل): وضع پرسنلی است كه به موجب قرارهای صادره از مراجع ذی‌صلاح قضایی تا صدور حكم قطعی در توقیف به سر برده یا برابر مقررات انضباطی در بازداشتگاه یا محل خدمتی تحت نظر باشند. (ماده 106 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)

بازرسی كل كشور: براساس حق نظارت قوه قضاییه نسبت به حسن جریان امور واجرای صحیح قوانین در دستگاه‌های اداری، سازمانی به نام «سازمان بازرسی كل كشور» زیر نظر رئیس قوه قضاییه تشكیل می‌گردد. حدود اختیارات و وظایف این سازمان را قانون تعیین می‌نماید. (اصل یكصد و هفتاد و چهارم قانون اساسی)
 
بازرگان: بازرگان به كسانی اطلاق می‌شود كه دارای دفاتر پلمب شده بوده و در اتاق بازرگانی محل ثبت‌نام نموده و كارت بازرگانی دریافت كرده باشد و به هر نوع معاملات تجاری اعم از واردات و صادرات و خرید و فروش كالاها و تهیه و فروش مواد صنعتی و معدنی و تبدیل مواد خام و هر نوع عمل دیگری كه عرفاً تجاری شناخته می‌شود اشتغال ورزند ملاك تشخیص درآمد بازرگانان اظهارنامه‌ای است كه متكی به دفاتر قانونی آن‌ها می‌باشد. (ماده 7 از قانون مالیات بردرآمد مصوب 10/5/1334)
 
بازنشستگی: بازنشستگی عبارت است از عدم اشتغال بیمه شده به كار به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در این قانون. (بند 15 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)

بازنشستگی: وضع افسران و كارمندانی است كه طبق مقررات فصل ششم این قانون بازنشسته شوند. (بند الف ماده 15 از قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب 30/4/1336)

بازوهای خاكی سیل شكن: خاكریز یا مانعی است كه به موازات تقریبی محور رودخانه و نهر یا مسیل به خصوص در كنار آن‌ها به منظور جلوگیری از پخش آب در اراضی اطراف و ممانعت از عمل تخریبی سیلاب‌ها احداث می‌گردد. (بند 6 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت كناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیأت وزیران)

 
باشگاه دانش‌پژوهان جوان: باشگاه دانش‌پژوهان جوان مؤسسه‌ای است آموزشی و پژوهشی و فرهنگی وابسته به وزارت آموزش و پرورش كه با هدف شناسایی، جذب، پرورش، حمایت و هدایت دانش‌آموزان و جوانان با استعداد كشور و اعتلای سطح آموزش و پرورش آنان از طریق تشكل بخشیدن به آن‌ها در قالب گروه‌های پژوهشی و علمی تشكیل می‌گردد. (ماده 1 از مصوبه اصلاح اساسنامه باشگاه دانش‌پژوهان جوان مصوب 14/11/1376 شورای عالی انقلاب فرهنگی)

باشگاه دانش ‌پژوهان جوان: باشگاه دانش‌پژوهان مؤسسه‌ای است كه با هدف شناسایی، جذب، پرورش، حمایت و هدایت دانش‌آموزان و جوانان با استعداد كشور و اعتلای سطح علمی آنان از طریق تشكل بخشیدن به آن‌ها در قالب گروه‌های پژوهشی و علمی تشكیل و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش فعالیت می‌كند. (ماده 1 اساسنامه باشگاه دانش‌پژوهان جوان مصوب 10/8/1373 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
باشگاه ورزشی: باشگاه ورزشی نهادی است‌كه به منظور همكاری در اجرای نیات و هدف‌های سازمان تربیت بدنی ایران از لحاظ حفظ تندرستی و فعالیت‌های ‌صحیح‌جسمانی و روانی و استحكام مبانی دینی و اخلاقی و تربیتی و تقویت استعدادهای افراد جهت نیل به مدارج قهرمانی و نیز گذراندن اوقات فراغت از طریق فعالیت‌های ورزشی و ایجاد روح یگانگی و حس همكاری و وحدت ملی براساس تقویت روح ایمان و جوانمردی استوار می‌گردد. (از ماده 1 لایحه قانونی راجع به مردمی كردن باشگاه‌های ورزشی عمومی در سراسر كشور مصوب 27/9/1358 شورای انقلاب)
 
باشگاه ورزشی: باشگاه ورزشی مؤسسه‌ای است كه با هدف تعلیم و تقویت قوای جسمانی و روحانی افراد و سالم‌سازی جامعه و تعمیم یك یا چند رشته ورزشی مطابق ضوابط فنی و اصول و مقررات تعیین شده توسط سازمان تربیت بدنی، براساس مقررات این آیین‌نامه اداره می‌شود. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه تأسیس باشگاه ورزشی و ورزشگاه توسط مردم با نظارت دولت مصوب 15/10/1370 هیأت وزیران)
 
باشگاه‌های مردمی‌ شده: باشگاه‌های مردمی‌شده به باشگاه‌های عمومی اطلاق می‌شودكه از سازمان تربیت‌بدنی ایران تا تاریخ تصویب این آیین‌نامه پروانه (اعم از دائم و موقت) اخذ نموده‌اند. (ماده 1 از آیین‌نامه‌ چگونگی‌ اداره امور باشگاه‌های مردمی‌شده مصوب 6/3/1358 شورای انقلاب)
 
باشگاه‌های ورزشی: باشگاه‌هایی است كه به موجب مقررات سازمان و آیین‌نامه قانون اجازه تأسیس باشگاه و ورزشگاه توسط مردم با نظارت دولت، پروانه فعالیت دریافت كرده‌اند. (ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی ماده (11) قانون تأسیس سازمان تربیت بدنی مصوب 4/10/1373 هیأت وزیران)
 
باطله معدنی: عبارت است از موادی كه در نتیجه كانه آرایی از كانه جدا گردیده و در دوره اعتبار پروانه بهره‌برداری با وسایل و امكانات بهره‌بردار غیرقابل استفاده بوده است. (بند س ماده 10 از قانون معادن مصوب 1/3/1362)

باغ: در مناطق جنگلی باغ به محلی اطلاق می‌شود كه دارای شرایط زیر باشد: حدود آن به نحوی از انحا مشخص و معین شده باشد. حجم درختان جنگلی خود روی آن از پنجاه متر مكعب در هكتار تجاوز نكند. حداقل در هر هكتار آن یكصد عدد درخت با رده یا مجموعاً دویست عدد درخت با رده و جوان دست كاشت میوه‌ای یا یك هزار بوته چای وجود داشته باشد. حداقل نه دهم سطح آن از كنده و ریشه درختان جنگلی پاك شده باشد. (بند 11 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
باغ: باغ به محلی گفته می‌شود كه حدود آن به نحوی از انحا مشخص و معین شده و در هر هكتار بیش از یكصد اصله درخت مثمر یا پنجاه اصله درخت زیتون یا نخل یا گردو یا یك هزار نهال یا درخت غیرمثمر دست كاشت یا بوته چای داشته باشد. (بند هـ ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح ماده (34) قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 14/3/1354 و الحاق چند تبصره به آن مصوب 2/7/1374 هیأت وزیران)
 
باغ چای: باغ چای به محلی اطلاق می‌شود كه تعداد بوته‌های چای در هر هكتار كم‌تر از یك هزار عدد نباشد و ... (از تبصره 2 ماده 2 قانون مربوط به اراضی ساحلی مصوب 25/5/1346)

باغ میوه: زمینی است كه در آن درختان میوه یا مو به وسیله اشخاص غرس یا پیوند شده باشد و تعداد درخت میوه یا مو در هر هكتار آن از یكصد اصله كم‌تر نباشد و در مورد درختان خرما و زیتون تعداد در هر هكتار از پنجاه اصله كم‌تر نباشد. (ردیف چ بند 9 ماده 9 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
بالاترین شغل مورد تصدی: منظور از بالاترین شغل مورد تصدی در دوران خدمت، شغلی است كه مستخدم به موجب حكم صادره تصدی آن را برعهده داشته و در مقایسه با سایر مشاغل مستخدم از نظر طبقه‌بندی یا همطرازی در گروه بالاتری قرار می‌گیرد. (تبصره 1 ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی تبصره 85 قانون بودجه سال 1356 كل كشور مصوب 11/11/1356)
 
بانك: بانك مؤسسه‌ای است كه به صورت شركت سهامی مطابق قانون بازرگانی تشكیل شده براساس مواد این فصل به عملیات بانكی اشتغال ورزد: (ماده 58 قانون بانكی و پولی كشور مصوب 7/3/1339)

بانك: بانك مؤسسه‌ای است كه به صورت شركت سهامی مطابق قانون تجارت تشكیل شده و براساس مواد این قانون به عملیات بانكی اشتغال ورزد. (ماده 1 قانون بانكداری مصوب 5/4/1334)

بانك مركزی: بانك مركزی ایرانی مسئول تنظیم و اجرای سیاست پولی و اعتباری براساس سیاست كلی اقتصادی كشور می‌باشد. (بند الف ماده 10 از قانون پولی و بانكی كشور مصوب 13/4/1351)
 
بانك مركزی: به منظور حفظ ارزش پول و تنظیم اعتبارات مؤسسه مستقلی به نام بانك مركزی ایران تشكیل می‌گردد كه دارای حق انحصاری انتشار اسكناس و پول فلزی خواهد بود. (بند 1 از ماده 28 قانون بانكی و پولی كشور مصوب 7/3/1339)
 
بانك ملی ایران: بانك ملی ایران كه به موجب قانون 14 اردیبهشت ماه 1306 تشكیل شده بنگاهی است به صورت شركت سهامی كه طبق قانون 22 اسفند ماه 1310 دارای حق انحصاری انتشار اسكناس در تمام كشور است. منظور بانك حفظ ارزش پول و تنظیم اعتبارات است. (ماده 1 از قانون اساسنامه بانك ملی ایران مصوب 22/5/1317)

بانك ملی ایران: دولت مكلف است برای پیشرفت امر تجارت و فلاحت و زراعت و صناعت بانكی موسوم به بانك ملی ایران تأسیس نماید كه مركزش در تهران و شعب آن متدرجا در ایالات و ولایات و ممالك خارجه دایر خواهد شد. (ماده 1 قانون اجازه تأسیس بانك ملی ایران برای پیشرفت امر تجارت و فلاحت و زراعت و صناعت مصوب 14/2/1306)
 
بخش: بخش واحدی است از تقسیمات كشوری كه دارای محدوده جغرافیایی معین بوده و از به هم پیوست چند دهستان همجوار مشتمل بر چندین مزرعه، مكان، روستا و احیاناً شهر كه در آن عوامل طبیعی و اوضاع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی واحد همگنی را به وجود می آورد به نحوی كه با در نظر گرفتن تناسب،‌ وسعت، جمعیت، ارتباطات و دسترسی به سایر موقعیت‌ها، نیل به اهداف و برنامه‌ریزی‌های دولت در جهت احیا امكانات طبیعی و استعدادهای اجتماعی و توسعه امور رفاهی و اقتصادی آن تسهیل شود. (ماده 6 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری مصوب 15/4/1362)
 
بخش عشایری: بخش عشایری واحدی است از تقسیمات كشوری كه با داشتن یك بخشدار سیار مسئول گرفتن خدمات و هماهنگی با ادارات مربوطه خواهد بود و عشایر در فصول مختلف در هر منطقه كه اسكان می‌كنند تابع فرمانداری و استانداری همان منطقه هستند. (ماده 5 از قانون تعاریف و ضوابط و تقسیمات كشوری مصوب 15/4/1362)
 
بدون كار: بدون كار- وضع پرسنلی است كه به یكی از علل زیر بدون حفظ پست سازمانی موقتاً از كار بركنار می‌گردند: 1- برابر احكام صادره از دادگاه‌های صالح زندانی شوند. 2- به علت عدم پرداخت محكوم به یا بدهی منجر به صدور اجرائیه زندانی بشوند. 3- به علت ارتكاب تخلفات انضباطی یا قرارهای صادره از مراجع ذی‌صلاح قضایی موقتاً بدون كار شوند. ‌4- در صورتی كه محكوم به اقامت اجباری یا ممنوع از اقامت در محل معین بشوند. (ماده 108 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)
 
بدون كار: بدون كار وضع افسر یا كارمندی است كه به علل زیر موقتاً از كار بركنار گردد: 1- در صورتی كه تحت تعقیب قانونی درآمده و كیفرخواست جنایی برای وی صادر گردد از تاریخ اعلام دادسرا به قسمت مربوط به متهم اعم از این كه كیفرخواست از دادسرای عمومی یا دادسرای اختصاصی صادر شده باشد. تبصره- كلیه دادسراهای عمومی و اختصاصی مكلفند به محض صدور كیفرخواست جنایی بدون فوت وقت مراتب را به اداره دادرسی ارتش و قسمت مربوط به متهم اعلام دارند. 2- در صورت محكومیت قطعی به حبس در مواردی كه طبق قانون دادرسی و كیفر ارتش مستلزم اخراج نباشد برای تمام مدت حبس كه مورد حكم واقع گردیده اعم از این كه حبس مزبور قبل از قطعیت حكم باشد یا بعد از آن. تبصره- محكومین به حبس با خدمت و همچنین محكومان به حبس عادی در مواردی كه برابر مقررات ماده 421 قانون دادرسی و كیفر ارتش زندان آنان به حبس با خدمت تبدیل گردد مشمول مقررات این بند نخواهند بود. 3- در صورتی كه در اثر عدم پرداخت محكوم به یا بدهی منجر به صدور اجرائیه زندانی گردد برای مدت حبس. 4- در صورتی كه تنبیه انتظار خدمت مؤثر واقع نشده و طبق مواد 116 و 117 این قانون بدون كار گردد. (ماده 13 اصلاحی قانون اصلاح بعضی از مواد قانون استخدام نیروی مسلح مصوب 15/4/1344)
 
بدون كار: بدون كار، وضع افسر و كارمندی است كه به علل زیر موقتاً از كار بركنار گردد: 1- در صورتی كه تحت تعقیب قانونی درآمده و كیفرخواست جنایی برای وی صادر گردد (از تاریخ صدور كیفر خواست) اعم از این كه كیفرخواست از دادسراهای عمومی صادر شده باشد یا دادسرای نظامی. 2- در صورتی كه محكوم به حبس قطعی گردد كه طبق قانون دادرسی و كیفری ارتش مستلزم اخراج نباشد. تبصره - محكومین به حبس با خدمت مشمول مقررات بند 2 این ماده نخواهند بود. 3- در صورتی كه تنبیه انتظار خدمت مؤثر واقع نشده و طبق مواد 116 و 117 این قانون بدون كار گردد. (ماده 13 قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب 30/4/1336)
 
بذر و نهال: منظور از بذر و نهال، ‌انواع بذور، نهال، پیاز،  قلمه، ریزوم، غده، پیوندك و پاجوش و هر قسمتی از گیاه‌ كه به منظور تكثیر مورد استفاده قرار گیرد می‌باشد. (تبصره ماده 4 قانون اساسنامه شركت سهامی تولید، تهیه و توزیع بذر و نهال مصوب 25/1/1367)
 
برات رجوعی: برات رجوعی براتی است كه دارنده برات اصلی پس از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراضنامه و تفاوت نرخ به عهده برات دهنده یا یكی از ظهرنویس‌ها صادر می‌نماید. (ماده 221 قانون تجارت مصوب 12/3/1304)
 
برده فروشی: برده‌فروشی به معنی و شامل كلیه اعمالی است كه به منظور اسارت و تملك یا واگذاری شخص به قصد تنزل دادن او به درجه بردگی یا غلامی صورت می‌گیرد و همچنین به معنی و شامل كلیه اعمالی است كه به عنوان تملك بر روی برده به منظور فروش یا مبادله انجام می‌گیرد و در ضمن كلیه اعمال مربوط به انتقال حق تملك از طریق برده فروش یا مبادله نسبت به شخصی كه به قصد فروش یا مبادله تحت تملك قرار گرفته و همچنین به طور كلی هرگونه تجارت یا حمل و نقل برده اعم از این كه بر هر نوع وسیله نقلیه انجام شود. (بند ج ماده 7 از قانون مربوط به الحاق دولت ایران به قرارداد تكمیلی منع بردگی و برده‌فروشی و عملیات و دستگاه‌های مشابه بردگی مصوب 3/12/1337)
 
بركه: اراضی پستی است كه در اثر جریان سطحی و زیرزمینی آب در آن‌ها جمع شده و باقی می‌ماند. (بند ث ماده 1 از آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیلها، مرداب‌ها، بركه‌های طبیعی و شبكه‌های آبرسانی، آبیاری و زهكشی مصوب 11/8/1379 هیأت وزیران)
 
برنامه درازمدت: منظور برنامه‌ای است كه ضمن آن توسعه اقتصادی و اجتماعی برای یك دوره ده ساله یا طولانی‌تر به عنوان راهنمای برنامه‌ریزی‌های پنج ساله پیش‌بینی می‌شود. (بند 2 ماده 1 از قانون برنامه و بودجه كشور مصوب 10/12/1351)
 
برنامه سالانه: منظور برنامه عملیات اجرایی دولت است كه سالانه تنظیم و همراه بودجه كل كشور تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد و ضمن آن در قالب هدف ها و سیاست‌های مندرج در برنامه عمرانی پنج‌ساله هدف‌های مشخص و عملیات اجرایی سالانه هر دستگاه اجرایی با اعتبار مربوط تعیین می‌شود. (بند 4 ماده 1 از قانون برنامه و بودجه كشور مصوب 10/12/1351)
 
برنامه عمرانی پنج ساله: منظور برنامه جامعی است كه برای مدت پنج سال تنظیم و به تصویب مجلسین می‌رسد و ضمن آن هدف‌ها و سیاست‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی طی همان مدت مشخص می‌شود. در این برنامه كلیه منابع مالی دولت و همچنین منابعی كه از طرف شركت‌های دولتی و بخش خصوصی صرف عملیات عمرانی می‌گردد از یك طرف و اعتبارات جاری و عمرانی دولت و هزینه‌های عمرانی شركت‌های دولتی و بخش خصوصی از طرف دیگر جهت وصول به هدف‌های مذكور پیش‌بینی می‌گردد. (بند 3 ماده 1 از قانون برنامه و بودجه كشور مصوب 10/12/1351)
 
بروشور: بروشور نشریه‌ای است موردی كه به منظور انتقال اطلاعات مفید و مختصر در یكی از زمینه‌های فرهنگی، فنی، صنعتی، خدماتی، بهداشتی و آموزشی كه دستگاه‌ها در ارتباط با وظایف قانونی خود آن را برای اطلاع عموم منتشر می‌نمایند. (ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت وزارتخانه ها و مؤسسات و شركت های دولتی از چاپ و انتشار نشریات غیر ضرور مصوب 1365 مصوب 23/10/1366 هیأت وزیران)

بزه مشهود: بزه در موارد مشروحه پایین مشهود محسوب است: 1- در صورتی كه بزه در مرئی و منظر مأمورین كشف بزه‌ها واقع شده و یا بلافاصله مأموران مذكور در محل وقوع بزه حاضر شده و یا آثار بزه را فوراً پس از وقوع ملاحظه نمایند. 2- در صورتی كه دسته یا جماعتی كه ناظر وقوع بزه بوده یا خود مجنی علیه بلافاصله پس از وقوع بزه شخص معینی را مرتكب معرفی نماید. 3- اگر در موقعی نزدیك به زمان وقوع بزه علائم و آثار واضحه یا اسباب و دلایل بزه در تصرف متهم یافت گردد یا تعلق اسباب و دلایل مذكور به متهم محرز گردد. 4- وقتی كه متهم در زمان نزدیكی پس از وقوع بزه قصد فرار داشته یا در حال فرار یا فوراً پس از آن دستگیر شود. (ماده 128 قانون دادرسی و كیفر ارتش مصوب 4/10/1318)
 
بستر: آن قسمت از رودخانه، نهر یا مسیل است كه در هر محل با توجه به آمار هیدرولوژیك و داغاب و حداكثر طغیان با دوره برگشت 25 ساله به وسیله وزارت نیرو یا شركت‌های آب منطقه‌ای تعیین می‌شود. در مناطقی كه ضرورت ایجاب می‌نماید سیلاب با دوره برگشت كم‌تر یا بیش‌تر از 25 ساله ملاك محاسبه قرار گیرد. سازمان‌های آب منطقه‌ای حسب مورد با ارائه نقشه‌های مربوط و توجیهات فنی از حوزه ستادی وزارت نیرو مجوز لازم را اخذ خواهند نمود. تغییرات طبیعی بستر رودخانه‌ها، مسیل‌ها یا انهار طبیعی در بستر سابق تأثیری نداشته و بستر سابق كماكان در اختیار حكومت اسلامی است ولیكن حریم برای آن منظور نخواهد شد. (بند ح ماده 1 آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیلها، مرداب‌ها، بركه‌های طبیعی و شبكه‌های آبرسانی، آبیاری و زهكشی مصوب 11/8/1379 هیأت وزیران)

بستر (رودخانه): آن قسمت از رودخانه، نهر یا مسیل است كه در حداكثر طغیان معمولی زیر آب قرار می‌گیرد. (بند 7 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت كناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیأت وزیران)

بستن دفاتر: برای این كه تاریخ ثبت بیش‌تر ثابت و مصون از تغییر باشد مباشر ثبت همه روز هنگام بسته شدن مباشرت تمام دفاتر را می‌بندد مقصود از آن بستن دفاتر آن است كه مباشر ثبت در ذیل آخرین سطر تاریخ روز و ماه و سال را گذاشته امضا می‌نماید تخلف از مفاد این ماده مستوجب مجازاتی می‌باشد كه در ماده 131 مقرر است. (ماده 80 قانون ثبت اسناد مصوب 21/2/1290)
 
بسته‌های‌ پست ‌سیاسی: بسته‌های پست سیاسی عبارت از بسته‌های محتوی نوشتجات رسمی دولتی است‌كه به مهر وزارت امور خارجه یا نمایندگی‌های سیاسی دولت ... ایران یا دول خارجه لاك و مهر یا پلمب شده و عبارت:  Expedition Officielle Gourrier Diplomatique  یا هر جمله دیگری كه دارای همان
مفهوم باشد روی آن نوشته شده و به وسیله پیك سیاسی حمل شود. (ماده 332 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمركی مصوب 20/1/1351)
 
بسیجیان: كسانی هستند كه براساس گواهی نیروی مقاومت بسیج حداقل یك سال فعالیت مستمر با رده‌های مقاومت آن نیرو داشته باشند. (تبصره 3 ماده 1 از قانون نحوه واگذاری سهام دولتی و متعلق به دولت به ایثارگران و كارگران مصوب 12/5/1373)
 
بسیجی عادی: بسیجی عادی، عموم اقشار معتقد به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اهداف انقلاب اسلامی هستند كه پس از گذراندن دوره آموزش عمومی به خدمت ارتش بیست میلیونی درآمده و سازماندهی می‌شوند. (بند الف ماده 13 از قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)

بسیجی فعال: آن دسته از بسیجیان عادی داوطلب هستند كه واجد شرایط لازم بوده و پس از گذراندن دوره‌های آموزشی، سازماندهی شده و ضمن شركت در برنامه‌های حفظ انسجام در انجام مأموریت‌های محوله با سپاه همكاری می‌كنند. (بند ب ماده 13 از قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب 21/7/1370)
 
بناهای ضروری: آن دسته از بناهایی است كه لازم است پس از وقوع زلزله قابل بهره‌برداری باقی بمانند. از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله مصوب 17/9/1378.
 
بندر صیادی: به محدوده‌ای از ساحل دریا، دریاچه یا رودخانه اطلاق می‌شود كه به جهت دارا بودن پناهگاه طبیعی (خور یا آبراهه مناسب) یا مصنوعی (موج شكن) و تأسیسات ساحلی دیگر، پهلوگیری و تخلیه صید به وسیله شناورهای صیادی در آن امكان‌پذیر بوده و اكثر شناورهای فعال در آن شناورهای صیادی می‌باشند. (بند 10 ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی ایران مصوب 5/2/1378 هیأت وزیران)
 
بندگی رعایا: یعنی وضع یا حال رعیت كه به موجب قانون یا عرف یا قرارداد مكلف باشد در زمین متعلق به فرد دیگری زندگی و كار كند و برای فرد اخیر خدمات معینی را با دریافت اجرت یا رایگان انجام دهد و به هر حال حق تغییر وضع و حال خود را نداشته باشد. ماده اول قانون مربوط به الحاق دولت ایران به قرارداد تكمیلی منع بردگی و برده‌فروشی و عملیات و دستگاه‌های مشابه بردگی مصوب 3/12/1337.
 
بنگاه خالصجات: به منظور عمران و آبادی املاك خالصه و ازدیاد تولید و تكثیر درآمد آن‌ها و همچنین همكاری با دستگاه‌های وزارت كشاورزی بنگاهی به نام بنگاه خالصجات تحت نظر وزارت كشاورزی تأسیس می‌شود. (ماده 1 قانون تأسیس بنگاه خالصجات كشور مصوب 26/4/1334)
بنگاه عمرانی كشور: به منظور عمران و آبادی قرا و تعمیم فرهنگ و بهداشت و بهبود وضع كشاورزی و كشاورزان و بالا بردن سطح زندگی آنان و تقویت روح همكاری و تعاون بین آن‌ها و اجرای این قانون بنگاهی به نام بنگاه عمرانی كشور تحت نظر وزارت كشور تأسیس می‌شود. (ماده 1 قانون بنگاه عمرانی كشور مصوب 11/5/1334)
 
بنیاد شهید انقلاب اسلامی: نهادی است انقلابی كه در اجرای فرمان رهبر كبیر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی رضوان‌ا... تعالی علیه در تاریخ 22/12/1358 تأسیس شده و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری است و امور آن طبق مقررات و قوانین مربوط به نهادهای عمومی غیردولتی و در چارچوب این اساسنامه و آیین‌نامه‌های مربوطه زیرنظر رئیس جمهور و نظارت عالیه مقام معظم رهبری اداره می‌شود. از ماده 1 قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی مصوب 27/2/1377.
 
بنیاد مسكن انقلاب اسلامی: نهاد انقلاب اسلامی است كه براساس فرمان 21 فروردین 1358 رهبر كبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی مدظله به منظور تأمین مسكن محرومان به ویژه روستائیان در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های دولت تشكیل گردیده است. (از ماده 1 اساسنامه بنیاد مسكن انقلاب اسلامی مصوب 17/9/1366)
 
بوته جنگلی: رستنی‌های خودروی خشبی است كه ساقه آن‌ها به طور طبیعی كمی بالاتر از سطح خاك منشعب شده باشد و نوعاً در جنگل‌ها یا اراضی جنگلی یا بیشه‌ها می‌روید. (بند 2 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
بوته كویری: كلیه نباتات خودروی چند ساله بجز درخت كه در كویر و بیابان می‌روید بوته كویری نامیده می‌شود. (بند 3 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
بودجه: بودجه لایحه پیش‌بینی كلیه عواید و مخارج مملكتی برای مدت یك سال شمسی (سنه مالی) كه به تصویب مجلس شورای ملی رسیده باشد. (ماده 1 قانون محاسبات عمومی مصوب 10/12/1312)
 
بودجه دولت: بودجه دولت سندی است كه معاملات دخل و خرج مملكتی برای مدت معینی در آن پیش‌بینی و تصویب شده باشد. مدت مزبوره را سنه مالیه می‌گویند و عبارت است از یك سال شمسی. (ماده 1 از قانون محاسبات عمومی مصوب 3/12/1289)
 
بودجه عمومی دولت: منظور بودجه‌ای است كه در آن برای اجرای برنامه سالانه منابع مالی لازم پیش‌بینی و اعتبارات جاری و عمرانی دستگاه‌های اجرایی تعیین می‌شود. (بند 5 ماده 1 از قانون برنامه و بودجه كشور مصوب 10/12/1351)

بودجه كل كشور: بودجه كل كشور برنامه مالی دولت است كه برای یك سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و براورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی كه منجر به وصول به هدف‌های دولت می‌گردد بوده و از سه قسمت تشكیل می‌شود. (ماده 1 قانون محاسبات عمومی مصوب 15/10/1349)
 
بورس اوراق بهادار: بورس اوراق بهادار بازار خاصی است كه در آن داد و ستد اوراق بهادار توسط كارگزاران بورس طبق مقررات این قانون انجام می‌گیرد. (بند 1 ماده 1 از قانون تأسیس بورس اوراق بهادار مصوب 27/2/1345)
 
بورسیه: به دانشجویی اطلاق می‌گردد كه با رعایت ضوابط كلیه هزینه‌های ریالی و ارزی وی از طرف دولت پرداخت گردد. (بند الف ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی بند 5 تبصره (17) قانون بودجه سال 1378 كل كشور مصوب 26/12/1377 هیأت وزیران)
 
بولتن: بولتن عبارت است از نشریه‌ای كه توسط دستگاه‌های دولتی در زمینه‌های خبری، آموزشی، فنی، تخصصی، سیاسی و نظایر این‌ها كه مرتبط با وظایف قانونی و در محدوده فعالیت آن‌ها است به منظور ارتقاء سطح آگاهی كاركنان همان دستگاه و مسئولان دیگر دستگاه ها با تیراژ محدود و در فواصل زمانی معین با چاپ یكرنگ و به طور رایگان منتشر و توزیع می‌شود و دارای انواع زیر است. (ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شركت‌های دولتی از چاپ و انتشار نشریات غیرضرور مصوب 1365 مصوب 23/10/1366 هیأت وزیران)
 
بولتن خبری: این نشریه فقط در سطح دستگاه‌های دولتی منتشر می‌شود و حاوی آخرین اخبار داخلی از قبیل دستورالعمل‌های اداری- انتصابات رویدادها، بازدیدها و تشویق كاركنان می‌باشد. این بولتن با تیراژ حداكثر (8)/ (1) تعداد كل پرسنل دستگاه مورد نظر و حداكثر در 24 صفحه منتشر می‌شود و تا 5 درصد آن را می‌توان برای ارگان‌های دولتی دیگر ارسال كرد. (بند 1 ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شركت‌های دولتی از چاپ و انتشار نشریات غیرضرور مصوب 1365 مصوب 23/10/1366 هیأت وزیران.
 
بولتن سیاسی: نشریه‌ای است حاوی اخبار و نیز تحلیل رویدادهای داخلی و خارجی اعم از عادی یا طبقه‌بندی شده نشریه مذكور توسط دستگاه‌هایی منتشر می‌شود كه قانوناً مجاز به انتشار این‌گونه نشریات هستند. (بند 2 ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شركت‌های دولتی از چاپ و انتشار نشریات غیرضرور مصوب 1365 مصوب 23/10/1366 هیأت وزیران)
 
بومی‌سازی دانش فنی: عبارت است از توانایی تحلیل فناوری به منظور تبدیل یا تغییر بهینه آن براساس شرایط نیاز و تحولات فناوری در كشور (از جمله نوع، كمیت و كیفیت مواد اولیه مورد نیاز، نوع انرژی با صرفه، سطح اتوماسیون فناوری مربوط استانداردهای كیفی محصول و فرمولاسیون‌ها یا فرایندهای جدید تولید) و كاربرد آن. (تبصره ماده 1 آیین‌نامه اجرایی بند (ج) تبصره (22) قانون بودجه سال 1380 كل كشور مصوب 29/1/1380 هیأت وزیران)
 
بهای اسمی اسناد خزانه: بهای اسمی اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون بهایی است كه در متن آن‌ها نوشته و از طرف وزارت دارایی تضمین شده و پس از سررسید قابل پرداخت است. (ماده 4 قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)

بهای اسمی اوراق قرضه: بهای اسمی اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون بهایی است كه در متن آن‌ها نوشته و از طرف وزارت دارایی تضمین شده و پس از سررسید قابل پرداخت است. (ماده 4 قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)
 
بهای تمام شده: بهای تمام شده هر قطعه زمین برای امر مسكن عبارت است از قیمت منطقه‌ای زمین در زمان واگذاری به علاوه كلیه هزینه‌های تعلق گرفته و متناسب با هر طرح طبق دستورالعمل وزارت مسكن و شهرسازی. (ماده 25 آیین‌نامه اجرایی قانون زمین شهری مصوب 24/3/1371 هیأت وزیران)
 
بهای خواسته: بهای خواسته به ترتیب زیر تعیین می‌شود:1- اگر خواسته پول رایج ایران باشد، بهای آن عبارت است از مبلغ مورد مطالبه و اگر پول خارجی باشد، ارزیابی آن به نرخ رسمی بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ تقدیم دادخواست بهای خواسته محسوب می‌شود. 2- در دعوای چند خواهان كه هر یك قسمتی از كل را مطالبه می‌نماید بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع تمام قسمت‌هایی كه مطالبه می‌شود. 3- در دعاوی راجع به منافع و حقوقی كه باید در مواعد معین استیفا و یا پرداخت گردد، بهای خواسته عبارت است از حاصل جمع تمام اقساط و منافعی كه خواهان خود را ذی‌حق در مطالبه آن می‌داند. در صورتی كه حق نامبرده محدود به زمان معین نبوده یا مادام‌العمر باشد بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع منافع ده سال یا آنچه را كه ظرف ده سال باید استیفا كند. 4- در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است كه خواهان در دادخواست معین كرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نكرده مگر این كه قانون ترتیب دیگری معین كرده باشد. (ماده 62 قانون آیین‌دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)
 
بهای خواسته: بهای خواسته از نقطه نظر صلاحیت و هزینه دادرسی مبلغی است كه در دادخواست قید شود. (ماده 86 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
 
بهای روز اسناد خزانه: بهای روز اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون بهایی است كه این اسناد و اوراق برحسب مقتضیات عرضه و تقاضا در بازار خرید و فروش می‌شوند. (ماده 5 قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)
 
بهای روز اوراق قرضه: بهای روز اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون بهایی است كه این اسناد و اوراق برحسب مقتضیات عرضه و تقاضا در بازار خرید و فروش می‌شوند. (ماده 5 از قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)
 
بهای عادله (املاك): بهای روز عبارت است از قیمت اراضی یك سال قبل از تاریخ اعلام تصمیم دولت چنان‌چه این بها از بهای روز بیش‌تر باشد قیمت عادله روز ملاك عمل قرار خواهد گرفت بهای عادله بدون در نظر گرفتن منظور از خرید و تأثیر اجرای برنامه‌های شهرسازی و خانه‌سازی در قیمت‌ها خواهد بود. (تبصره 1 ماده 1 از قانون مربوطه به تملك زمین‌ها برای اجرای برنامه‌های شهرسازی مصوب 17/3/1339)
 
بهای عادله: مقصود از بهای عادله نسبت به املاك بهای زمین بیاض یا به انضمام بنا و اشجار پیش از آگهی توسعه و خرابی است و در مورد انهار و قنوات مأخذ ارزیابی بهایی است كه درباره شرب باغات و اراضی زراعتی همان شهر یا مجاور آن معمول و متداول است. (تبصره 1 ماده 4 از قانون اصلاح قانون توسعه معابر مصوب 1/4/1320)
 
بهداشت محیط: بهداشت محیط عبارت است از كنترل عواملی از محیط زندگی كه به گونه‌ای روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان تأثیر می‌گذارند. (بند الف ماده 1 آیین‌نامه بهداشت محیط مصوب 24/4/1371 هیأت وزیران)
 
بهره اسمی: بهره اسمی بهره‌ای است كه در متن اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون نوشته و از طرف وزارت دارایی تضمین شده و پس از سررسید قابل پرداخت است. (ماده 6 قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)
 
بهره‌بردار: شخص حقیقی یا حقوقی اعم از دولتی، تعاونی و خصوصی است كه دارای پروانه بهره‌برداری از وزارت معادن و فلزات باشد. (بند خ ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
بهره‌بردار: بهره‌بردار، سازمان دولتی یا شركت تعاونی است كه پروانه بهره‌برداری به نام او صادر شده است. (بند ذ ماده 1 از قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
بهره‌برداری: مجموعه عملیاتی است كه به منظور استخراج و كانه‌آرایی و به دست آوردن مواد معدنی قابل فروش انجام می‌گیرد. (بند ح ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)

بهره‌برداری: عبارت است از مجموعه عملیاتی كه به منظور استخراج و كانه‌آرایی و به دست آوردن مواد معدنی قابل فروش (كانه) انجام می‌گیرد. (بند د ماده 1 از قانون معادن مصوب 1/3/1362)
 
بهره‌برداری (جنگل): به طور كلی آن قسمت از قطعات مقطوعه كه قابل تبدیل به چوب‌آلات صنعتی می‌باشد باید به صورت گرده بینه از جنگل خارج شده و در كارخانه چوب‌بری تبدیل شده و بقیه به صورت زغال یا هیزم از جنگل خارج گردد. (بند 4 تبصره 1 ماده 4 از قانون جنگل‌ها و مراتع كشور مصوب 8/6/1338)

بهره واقعی: بهره واقعی بهره‌ای است كه براثر نوسانات بهای روز اسناد یا اوراق ممكن است بیش‌تر یا كم‌تر از بهره اسمی نصیب دارندگان آن‌ها شود. (ماده 7 قانون انتشار اسناد خزانه و اوراق قرضه مصوب 2/7/1348)
 
بی‌بضاعت: بی‌بضاعت به كسی اطلاق می‌شود كه درآمد لازم برای تأمین معیشت خود نداشته باشد ضابطه تعیین درآمد برای اعاشه تحت الكفاله هر یك از طبقات مشمولان به شرح زیر خواهد بود: 1- در مورد مشمولان عادی برابر حقوق خالص دریافتی سرباز داوطلب. 2- در مورد مشمولان دیپلمه و فوق‌دیپلم برابر حقوق خالص دریافتی گروهبان یكم وظیفه. 3- در مورد مشمولان لیسانسه و بالاتر برابر حقوق خالص دریافتی ستوان دوم وظیفه. (تبصره 3 قانون اصلاح تبصره 3 ماده 44 قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 19/3/1355)
 
بی‌بضاعت: بی‌بضاعت به كسی اطلاق می‌شود كه درآمد لازم برای تأمین معیشت خود نداشته باشد. (تبصره 3 ماده 44 از قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 13/2/1350)
 
بی‌زمین: عبارت‌ است از كسی كه هیچ‌گونه زمین زراعی نداشته باشد. (بند 5 آیین‌نامه اجرایی قانون واگذاری زمین‌های دایر و بایركه بعد از انقلاب به صورت‌كشت موقت در اختیار كشاورزان قرارگرفته است مصوب 8/8/1365. مصوب 29/11/1365 هیأت وزیران)
 
بیشه طبیعی: جنگل یا مرتع یا بیشه طبیعی عبارت از جنگل یا مرتع یا بیشه‌ای است كه به وسیله اشخاص ایجاد نشده باشد. (بند 1 ماده 1 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
بیشه یا قلمستان: زمینی است كه در آن درختان غیرمثمر به وسیله اشخاص غرس شده و تعداد درخت در هر هكتار آن از هزار اصله تجاوز نماید. (ردیف ج بند 9 ماده 1 از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب 26/2/1339)
 
بیع: بیع عبارت است از تملیك عین به عوض معلوم. (ماده 338 از قانون مدنی)
 
بیع شرط: نوعی از معامله است كه در آن شروطی مورد توافق متعاملین قرار می‌گیرد.(بند 11 ماده 1 از آیین‌نامه اجرایی قانون واگذاری زمین‌های دایر و بایر كه بعد از انقلاب به صورت كشت موقت در اختیار كشاورزان قرار گرفته است مصوب 29/11/1365 هیأت وزیران.
 
بیع قطعی: اگر در عقد بیع شرطی ذكر نشده یا برای تسلیم مبیع یا تأدیه قیمت موعدی معین نگشته باشد بیع قطعی و ثمن حال محسوب است مگر اینكه بر حسب عرف و عادت محل یا عرف و عادت تجارت در معاملات تجاری وجود شرطی یا موعدی معهود باشد اگر چه در قرارداد بیع ذكری نشده باشد. (ماده 344 از قانون مدنی)
 
بیع مشروط: اگر در عقد بیع شرطی ذكر نشده یا برای تسلیم مبیع یا تأدیه قیمت موعدی معین نگشته باشد بیع قطعی و ثمن حال محسوب است مگر این كه بر حسب عرف و عادت محل یا عرف و عادت تجارت در معاملات تجاری وجود شرطی یا موعدی معهود باشد اگرچه در قرارداد بیع ذكری نشده باشد. (ماده 344 از قانون مدنی)
 
بیكار: بیكار از نظر این قانون فردی است كه مشمول این قانون بوده و بدون میل و اراده بیكار شده و آماده كار باشد. (ماده 2 از قانون بیمه بیكاری مصوب 24/3/1366)
 
بیكار: از لحاظ این قانون بیكار كسی است كه بدون میل و اراده خود بیكار مانده و آماده كار و در جستجوی كار باشد. (ماده 2 از طرح ایجاد صندوق وام كارگری مصوب 16/12/1357 هیأت وزیران)
 
بیمارستان‌ دامپزشكی: بیمارستان دامپزشكی، مكانی با فضای مناسب، مطابق نقشه استاندارد موجود در سازمان دامپزشكی كشور- با امكانات پذیرش دام‌های كوچك و بزرگ، طیور و ... یا هر یك از آن‌ها است كه دارای امكانات معاینه، تشخیص، معالجه، جراحی دام‌ها، امكانات آزمایشگاهی برای انجام آزمایشات لازم، تأمین داروهای تجویز شده و در صورت لزوم بستری كردن دام‌ها و اعزام اكیپ‌های سیار به مناطق تحت پوشش می‌باشد. (ماده 1 از آیین‌‌نامه اجرایی ماده 10 قانون سازمان دامپزشكی كشور برای صدور پروانه... مصوب 4/10/1373 هیأت وزیران)


بیماری: بیماری، وضع غیرعادی جسمی یا روحی است كه انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌كند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به كار می‌شود یا این كه موجب هر دو در آن واحد می‌گردد. (بند 7 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
بیماری‌های آمیزشی: مقصود از بیماری‌های آمیزشی- سوزاك- كوفت (سیفلیس) آتشك (شانكر نرم) است در هر نقطه از بدن كه واقع باشد. (تبصره ماده 1 از قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و بیماری‌های واگیردار مصوب 11/3/1320)
 
بیماری‌های حرفه‌ای: بیماری‌های حرفه‌ای عبارت از بیماری‌هایی است‌كه ضمن كار و بر اثر تماس و ارتباط با انواع مواد سمی یا بیماری‌زا ایجاد می‌شود. (ماده 21 از قانون آیین‌نامه اجرایی ماده 26 الحاقی به قانون بیمه‌های اجتماعی روستائیان مصوب 16/3/1350)
 
بیماری‌های حرفه‌ای: بیماری‌های حرفه‌ای بیماری‌هایی است كه در جدولی كه بنا بر پیشنهاد مدیر عامل به تصویب شورای عالی خواهد رسید تعیین می‌گردد. (ماده 44) از قانون بیمه‌های اجتماعی كارگران مصوب 21/2/1339.

بیماری‌های حرفه‌ای: منظور از بیماری‌های حرفه‌ای مذكور در این قانون بیماری‌هایی است كه در جدولی كه به تصویب شورای عالی خواهد رسید تعیین می‌گردد. (ماده 108 از لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی كارگران مصوب 24/4/1334)

بی‌مبالاتی: منظور از بی‌مبالاتی اقدام به امری است كه مرتكب نمی‌بایست به آن مبادرت نموده باشد و منظور از غفلت خودداری از امری است كه مرتكب می‌بایست به آن اقدام نموده باشد اعم از این كه منشأ بی‌مبالاتی یا غفلت عدم اطلاع و عدم مهارت یا عدم تجربه یا عدم رعایت قوانین یا مقررات یا اوامر یا نظامات و یا عرف عادت باشد. (تبصره ماده 8 از قانون راجع به مجازات اخلالگران در صنایع نفت ایران مصوب 16/7/1336)
 
بیمه: بیمه عقدی است كه به موجب آن یك طرف تعهد می‌كند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر طرف تعهد را بیمه‌گذار وجهی را كه بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را كه بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند. (ماده 1 از قانون بیمه مصوب 7/2/1316)

بیمه شده: بیمه شده شخصی است كه رأساً مشمول مقررات تأمین اجتماعی بوده و با پرداخت مبالغی به عنوان حق بیمه حق استفاده از مزایای مقرر در این قانون را دارد. (بند 1 ماده 2 از قانون تأمین اجتماعی مصوب 3/4/1354)
 
بیمه شده اصلی: فردی است كه رأساً مشمول مقررات بیمه خدمات درمانی موضوع این قانون بوده و پس از پرداخت حق السهم (توسط فرد یا مراجع مشمول در قانون) مشمول استفاده از مزایای خدمات درمانی قرار می‌گیرد. (بند 1 ماده 1 از قانون بیمه همگانی خدمات درمانی كشور مصوب 3/8/1373)

بیمه شده تبعی: خانواده شخص یا اشخاصی هستند كه به تبع سرپرستی و كفالت بیمه شده اصلی از مزایای مقرر در این قانون می‌توانند استفاده نمایند. (بند 2 ماده 1 از قانون بیمه همگانی خدمات درمانی كشور مصوب 3/8/1373)

بیمه‌گر: بیمه عقدی است كه به موجب آن یك طرف تعهد می‌نماید در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران كرده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر طرف تعهد گذار وجهی را كه بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را كه بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند. (ماده 1 از قانون بیمه مصوب 7/12/1316)
 
بیمه‌گذار: بیمه عقدی است‌كه به موجب آن یك طرف تعهد می‌نماید در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران كرده یا وجه معینی بپردازد. متعهد را بیمه‌گر طرف تعهد را بیمه‌گذار وجهی را كه بیمـه‌گـذار به بیمـه‌گـر می پردازد حق بیمـه و  آنچه را كه بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند. (ماده 1 از قانون بیمه مصوب 7/2/1316)
 
بیوه: بیوه به زنانی اطلاق می‌شود كه به عقد ازدواج (دائم یا منقطع) درآمده و سپس به یكی از دلایل طلاق، فوت شوهر، فسخ عقد، صدور حكم موت فرضی، بذل مدت یا انقضای مدت در نكاح منقطع، شوهر خود را از دست داده باشند. (بند 1 ماده 2 از قانون تأمین زنان و كودكان بی‌سرپرست مصوب 24/8/1371)