منوی اصلی

ارزیابی املاک و تعیین قیمت اموال، امور ثبتی و نقشه برداری
مقالات
دسته بندی مطالب

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ظ

ظرفیت آماده کار: ظرفیت آماده کار یک پیمانکار برای یک رشته معین کار عبارت است از حداکثر کار مناسب با ظرفیت کل او در آن رشته منهای مبالغ باقیمانده کارهای در دست اجرا (ماده 9 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع کار به پیمانکاران مصوب 6/6/1367 هیئت وزیران)
 
ظرفیت چرا: عبارت از تعداد واحد دامی است که طبق برآورد وزارت منابع طبیعی در یک فصل چرا در یک هکتار مرتع موضوع پروانه چرا یا طرح مرتع‌داری می‌تواند چرا نماید. (ردیف 23 بند 1 قانون اصلاح قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 20/1/1348)

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ط

طبقه شغلی: عبارت از یک یا چند شغل سازمانی است که از نظر مسئولیت و دشواری کار با یکدیگر مشابه باشند و در نظام ارزش گذاری در یک طبقه قرار بگیرد. (بند چ ماده 1 از آیین‌نامه حقوق و دستمزد کارکنان سازمان‌های مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 19/1/1375 هیئت وزیران)
 
طبقه ضعیف: طبقه‌ای است که مقاومت جانبی آن نسبت به طبقه بالای آن کم‌تر از 80 درصد باشد (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)
 
طبقه نرم: طبقه‌ای است که سختی جانبی آن کم‌تر از 70 درصد سختی جانبی طبقه روی خود یا کم‌تر از 80 درصد متوسط سختی‌های سه طبقه روی خود اوست. (از بخش تعاریف آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله مصوب 17/9/1378 هیئت وزیران)
 
طرح بهره‌برداری: طرحی است که در آن جزئیات برنامه‌های اجرایی برای بهره‌برداری از معدن و زمان‌بندی اجرای عملیات و سایر اطلاعات بر اساس شناسنامه معدن در نمونه فرم‌های ویژه وزارت معادن و فلزات، توسط عاملین بهره‌برداری درج می‌گردد. (بند ف ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
طرح تفصیلی: طرح تفصیلی عبارت از طرحی است بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان و تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌گردد. (بند 3 ماده 1 از قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 16/4/1353)
 
طرح جامع سرزمینی: طرح جامع سرزمین، طرحی است که شامل استفاده از سرزمین در قالب هدف‌ها و خط مشی‌های ملی و اقتصادی از طریق بررسی امکانات و منابع مراکز جمعیت شهری و روستایی کشور و حدود توسعه و گسترش شهرها و شهرک‌های فعلی و آینده و قطب‌های صنعتی و کشاورزی و مراکز جهانگردی و خدماتی بوده و در اجرای برنامه‌های عمرانی بخش‌های عمومی و خصوصی ایجاد نظم و هماهنگی نماید. (بند 1 ماده 1 از قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 16/4/1353)

طرح جامع شهر: طرح جامع شهر عبارت از: طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی و بازرگانی، اداری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی‌های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط (ترمینال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی، مناطق نوسازی، بهسازی و اولویت‌های مربوط به آن‌ها تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌گردد. طرح جامع شهر برحسب ضرورت قابل تجدید نظر خواهد بود. (بند 2 ماده 1 از قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 16/4/1353)
 
طرح جنگلداری: طرح جنگلداری طرحی است که در آن مقدار و محل و موقع برداشت و مدت اجرا و نحوه بهره‌برداری و عملیات احیایی و عمرانی که در داخل جنگل یا جنگل‌های مربوط باید به عمل آید درج شده و به تصویب سازمان جنگلبانی ایران رسیده باشد. (بند 12 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
طرح جنگلداری: در صورتی می‌توان از جنگل بهره‌برداری نمود که برای آن جنگل طرح جنگلداری که به تصویب سازمان جنگلبانی رسیده باشد تهیه شده باشد منظور از طرح جنگلداری تهیه نقشه و تعیین مقدار چوب موجود در آن و مقدار نمو سالیانه جنگل و تعیین کلیه اقدامات و اصلاحاتی که باید در هر یک از قطعات آن جنگل صورت گیرد. (بند 1 تبصره 1 ماده 4 از قانون جنگل‌ها و مراتع کشور مصوب 8/6/1338)
 
طرح عمرانی: منظور مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی و اقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می‌شود طی مدت معین و با اعتبار معین برای تحقق بخشیدن به هدف‌های برنامه عمرانی پنج ساله به صورت سرمایه‌گذاری ثابت شامل هزینه‌های غیر ثابت وابسته در دوره مطالعه و اجرا یا مطالعات اجرا می‌گردد و تمام یا قسمتی از هزینه‌های اجرای آن از محل اعتبارات عمرانی تأمین می‌گردد و به سه نوع انتفاعی و غیرانتفاعی و مطالعاتی تقسیم می‌شود: (بند 10 ماده 1 قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 10/12/1351)
 
طرح عمرانی انتفاعی: طرح عمرانی انتفاعی- منظور طرحی است که در مدت معقولی پس از شروع به بهره‌برداری علاوه بر تأمین هزینه‌های جاری و استهلاک سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت را نیز عاید نماید. (ردیف ب بند 10 ماده 1 از قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 10/12/1351)
 
طرح عمرانی غیرانتفاعی: منظور طرحی است که برای انجام برنامه‌های رفاه اجتماعی و عملیات زیربنایی و یا احداث ساختمان و تأسیسات جهت تسهیل کلیه وظایف دولت اجرا می‌شود و هدف اصلی آن حصول درآمد نمی‌باشد. (ردیف ب بند 10 ماده 1 قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 10/12/1351)

طرح قانونی: طرح‌های قانونی با امضا و ذکر نام حداقل پانزده نفر از نمایندگان در مجلس به رئیس تسلیم می‌شود و پس از اعلام وصول و قرائت عنوان آن توسط رئیس مجلس یا یکی از منشیان، در همان جلسه به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود. این طرح‌ها پس از ارجاع به کمیسیون‌های ذی‌ربط چاپ و توزیع و نسخه‌ای از آن توسط رئیس برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال می‌گردد طرح‌ها نیز همانند لوایح، باید دارای موضوع و عنوان مشخص باشند و دلایل لزوم تهیه و پیشنهاد آن در مقدمه به وضوح درج شود و همچنین دارای موادی متناسب با اصل موضوع و عنوان طرح نیز باشد. (ماده 130 قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 20/1/1379)
 
طرح مرتع‌داری: عبارت از طرحی است که به منظور بهره‌برداری از مرتع مورد تصویب وزارت منابع طبیعی واقع شود. (ردیف 21 بند 1 از قانون اصلاح قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 20/1/1348)
 
طرح مستقل پژوهشی: منظور از طرح مستقل پژوهشی طرحی است که به تصویب شورای پژوهشی دانشگاه یا مؤسسه آموزشی و پژوهشی رسیده باشد و مجری طرح یا مجریان آن جدا از وظایف آموزشی جهت اجرای آن بین 5 الی 15 ساعت به تناسب کیفیت پروژه وقت صرف نموده و بابت انجام آن هیچ‌گونه وجهی دریافت ننموده و نتیجه آن به صورت سمینار و مقاله جهت تدریس و آموزش دانشجویان و سایر اعضای هیئت علمی ارائه گردد. (تبصره ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون استفاده از خدمت خارج از وقت اداری اعضای هیئت علمی و اعضای غیر هیئت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مصوب 14/8/1365 هیئت وزیران)
 
طرح مطالعاتی: منظور طرحی است که بر اساس قرارداد بین سازمان و یا سایر دستگاه‌های اجرایی با مؤسسات علمی و یا مطالعاتی متخصص برای بررسی خاصی اجرا می‌گردد. (ردیف پ بند 10 ماده 1 قانون برنامه و بودجه کشور مصوب 10/12/1351)

طرح هادی: طرح‌ هادی عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین‌های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارائه راه‌حل‌های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی‌باشند تهیه می‌شود. (بند 4 ماده 1 قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن مصوب 16/4/1353)
 
طرح‌ها و لوایح فوری: طرح‌ها و لوایح فوری عبارتند از یک فوریتی، دو فوریتی و سه فوریتی (ماده 158 قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 20/1/1379)
 
طرح دو فوریتی: طرح‌های دو فوریتی آن است که پس از تصویب دو فوریت بلافاصله به طبع و توزیع آن اقدام و 24 ساعت پس از توزیع در مجلس مطرح می‌شود. (از ماده 116 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 18/2/1362)
 
طرح‌های دو فوری: لوایح و طرح‌های فوری آن است که فقط یک شور در آن لازم باشد و لوایح و طرح‌های دو فوری آن است که پس از تصویب دو فوریت بلافاصله به طبع و توزیع آن اقدام و پس از 24 ساعت از موقع توزیع، در مجلس طرح شود تقاضای یک فوریت مستلزم آن نیست که بلافاصله فوریت لایحه یا طرح در مجلس مطرح شود لکن در موقعی که دو فوری بودن تقاضا شود باید در همان جلسه در باب لزوم و عدم لزوم فوریت پس از توضیح پیشنهاد کننده و اظهارات یک مخالف و یک موافق (هر یک در حدود 5 دقیقه) بحث و رأی گرفته شود. اگر تقاضای فوریت یا دو فوری بودن ضمن لایحه یا طرحی که در مجلس مطرح است درج نشده باشد و 15 نفر از نمایندگان کتباً تقاضای یک فوریت و یا دو فوریت آن لایحه یا طرح را بنمایند بدون مباحثه در اصل مطلب در باب فوریت اخذ رأی به عمل می‌آید. تقاضای دو فوری بودن طبق ماده 64 در حکم تقاضای تغییر دستور است. (ماده 123 تصمیم متخذه دایر بر اجرای موقت آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی تنظیمی به وسیله کمیسیون منتخبه مصوب 16/12/1343)
 
طرح‌های سه فوریتی: لایحه و طرح سه فوریتی آن است که وقتی که سه فوریتی طرح یا لایحه به تصویب مجلس رسید در همان جلسه وارد دستور می‌گردد. (از ماده 116 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 18/2/1362)
 
طرح‌های عمرانی انتفاعی دولت: منظور طرحی است که در مدت معقولی پس از شروع بهره‌برداری علاوه بر تأمین هزینه‌های جاری و استهلاک سرمایه سود متناسبی به تبعیت از سیاست دولت را نیز عاید نماید. منظور از انتفاع، انتفاع مالی است به نحوی که فایده‌های ناشی از بهره‌برداری طرح قابل فروش و قابل تقویم به پول باشد. (ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب 18/5/1377 هیئت وزیران)
 
طرح‌های فوری: لوایح و طرح‌های فوری آن است که فقط یک شور در آن لازم باشد و لوایح و طرح‌های دو فوری آن است که پس از تصویب دو فوریت بلافاصله به طبع و توزیع آن اقدام و پس از 24 ساعت از موقع توزیع، در مجلس طرح شود تقاضای یک فوریت مستلزم آن نیست که بلافاصله فوریت لایحه یا طرح در مجلس مطرح شود لکن در موقعی که دو فوری بودن تقاضا شود باید در همان جلسه در باب لزوم و عدم لزوم فوریت پس از توضیح پیشنهاد کننده و اظهارات یک مخالف و یک موافق (هر یک در حدود 5 دقیقه) بحث و رأی گرفته شود. اگر تقاضای فوریت یا دو فوری بودن ضمن لایحه یا طرحی که در مجلس مطرح است درج نشده باشد و 15 نفر از نمایندگان کتباً تقاضای یک فوریت و یا دو فوریت آن لایحه یا طرح را بنمایند بدون مباحثه در اصل مطلب در باب فوریت اخذ رأی به عمل می‌آید. تقاضای دو فوری بودن طبق ماده 64 در حکم تقاضای تغییر دستور است. (ماده 123 تصمیم متخذه دایر به اجرای موقت آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی تنظیمی به وسیله کمیسیون منتخبه مصوب 16/12/1343)
 
طرح‌های یک فوریتی: لوایح و طرح‌های یک فوریتی آن است که پس از تصویب فوریت به کمیسیون ارجاع می‌شود تا خارج از نوبت مورد بررسی قرار گیرد. (ماده 116 آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 18/2/1362)
 
طرف دعوی (در عین): در دعاوی راجع به عین طرف دعوی کسی است که عین در دست او است خواه وارث باشد یا غیر وارث مگر این که آن کس مقر باشد که عین جزو ترکه است که در این صورت مدعی باید برای اثبات ادعای خود بر تمام ورثه اقامه دعوی نماید. (ماده 239 قانون امور حسبی مصوب 2/4/1319)
 
طفل: منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد. (تبصره 1 ماده 49 لایحه مجازات اسلامی مصوب 7/9/1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
طفل: منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد. (تبصره 1 ماده 26 قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 21/7/1361)
 
طلاق باین: در طلاق باین برای شوهر حق رجوع نیست. (ماده 1144 قانون مدنی)

طلاق خلع: طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتـی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد طلاق بگیرد اعم از این که مال مزبور عین مهر یا معادل آن یا بیش‌تر یا کم‌تر از مهر باشد. (ماده 1146 قانون مدنی)
 
طلاق رجعی: در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است. (ماده 1148 قانون مدنی)
 
طلاق مبارات: طلاق مبارات آن است که کراهت از طرفین باشد ولی در این صورت عوض باید زاید بر میزان مهر نباشد. (ماده 1147 قانون مدنی)
 
طلاق نامه رسمی: قباله ازدواج و طلاق نامه در صورتی که مطابق نظامنامه‌های وزارت عدلیه به ثبت رسیده باشد سند رسمی و الا سند عادی محسوب خواهد شد. (از ماده 2 قانون راجع به ازدواج مصوب 23/5/1310)
 

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ی

یكان‌های پشتیبانی: یكان‌های پشتیبانی بر دو نوع است: الف- یكان‌های پشتیبانی ثابت محلی به یكان‌هایی اطلاق می‌گردد كه در زمان عادی وجود دارند و در زمان اضطرار با ایجاد تغییرات لازم و تكمیل و توسعه آن‌ها در طرح‌های دفاع غیرنظامی منظور و مورد استفاده قرار می‌گیرد. ب- یكان‌های پشتیبانی متحرك منطقه‌ای به یكان‌هایی اطلاق می‌گردد كه در زمان عادی تشكیل و دارای تحرك كافی هستند و در زمان اضطرار بنا بر مقتضیات و احتیاجات برای اجرای عملیات نجات‌بخش به مناطق مورد لزوم اعزام می‌گردند. (ماده 6 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح قانون سازمان دفاع غیرنظامی كشور مربوط به وظایف و تشكیلات مصوب 27/12/1351)
 
یكان‌های محلی: یكان‌های محلی به یكان‌هـایـی اطلاق مـی‌گـردد كه از افــراد آموزش دیده در هر بخش شهری یا بخشداری یا مؤسسات و كارخانجات به منظور جلوگیری و مقابله با حوادث و سوانح محل مربوط تشكیل می‌گردد. (ماده 4 آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح قانون سازمان دفاع غیرنظامی كشور مربوط به وظایف و تشكیلات مصوب 27/12/1351)
 
یگانه مراقب و نگه‌دارنده: منظور از یگانه مراقب و نگه‌دارنده یا سرپرست مندرج در ماده 44 قانون خدمت وظیفه عمومی مشمولی می‌باشد كه شرح مواد زیر تنها فرزند یا نوه ذكور بیش از 18 سال هر پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از 18 سال خواهر یا برادر خود باشد. (ماده 122 آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 29/7/1364 مجلس شورای اسلامی مصوب 13/5/1364 هیئت وزیران)
 
 

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف گ

گارد صنعت نفت: برای حفاظت تأسیسات و اموال و اسناد صنعت نفت سازمانی به نام گارد صنعت نفت در شرکت ملی نفت ایران تشکیل می‌شود و افراد سازمان مزبور در اجرای قانون مجازات اخلالگران در صنایع نفت مصوب سال 1336 در موقع نگهبانی دارای وظایف و اختیارات و مسئولیت‌های ضابطین نظامی خواهند بود و طبق این قانون و آیین‌نامه‌ای که وسیله وزارت دارایی و وزارت جنگ تهیه و به تصویب کمیسیون‌های نظام و جنگ و دادگستری مجلسین می‌رسد حق استعمال اسلحه خواهند داشت. (ماده 1 قانون تشکیل گارد صنعت نفت مصوب 11/4/1351)
 
گذرگاه: محلی است که به منظور عبور اشخاص و چهارپایان برای دستیابی به رودخانه از آن استفاده می‌شود. (ماده 24 آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب 18/12/1363 هیئت وزیران)
 
گذرنامه: گذرنامه سندی است که از طرف مأموران صلاحیت‌دار دولت مذکور در این قانون برای مسافرت اتباع ایران به خارج یا اقامت در خارج و یا مسافرت از خارج به ایران داده می‌شود. (ماده 1 قانون گذرنامه مصوب 10/12/1351)
 
گران فروشی: عبارت است از عرضه کالا یا خدمات به بهای بیش از نرخ‌های تعیین شده توسط مراجع رسمی به طور علی‌الحساب یا قطعی و عدم اجرای مقررات و ضوابط قیمت‌گذاری و انجام هر نوع اقدامات دیگر که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمات برای خریدار گردد. (ماده 2 قانون تعزیرات حکومتی مصوب 23/12/1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام)
 
گران فروشی: عبارت است از عرضه کالا به بیش از نرخ متعارف و در مورد کالاهایی که به دست دولت توزیع می‌شود به بیش از نرخ تعیین شده توسط دولت. (بند ب ماده 1 قانون تشدید مجازات محتکران و گران فروشان مصوب 23/1/1367)
 
گرده بینه: قسمتی از تنه درخت است که تقریباً استوانه‌ای شکل بوده و از آن انواع چوب یا روکش تهیه می‌شود. (بند 15 ماده 1 از قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
 
گروه آموزشی: گروه آموزشی واحدی است متشکل از اعضای هیئت علمی متخصص در یک رشته از شعب دانش بشری که در دانشکده یا آموزشکده‌ای دایر است و اعضای هیئت علمی هر گروه مجموعاً شورای آن گروه را تشکیل می‌دهند. (ماده 35 آیین‌نامه مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مصوب 11/4/1370 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
گروه پژوهشی: در صورتی که فعالیت پژوهشی در یک دانشکده یا مؤسسه تحقیقاتی به صورت مستمر و باهدف خاص تعریف شده باشد و به تعداد کافی عضو هیئت علمی پژوهشی وجود داشته باشد، ‌گروه پژوهشی با ضوابط زیر تأسیس می‌گردد. الف) هدف و عنوان گروه پژوهشی منطبق بر نیازهای اساسی کشور در یکی از زمینه‌های علمی، کاربردی یا میان رشته‌ای باشد. ب) داشتن حداقل 5 عضو هیئت عملی پژوهشی که 3 نفر از آنان در گروه پژوهشی تمام وقت باشند. ج) داشتن امکانات و تجهیزات لازم در دانشکده یا دانشگاه یا مؤسسه تحقیقاتی د) داشتن دانشجوی دوره دکتری در زمینه تحقیقاتی ارائه شده یا سه دوره متوالی دانشجوی کارشناسی ارشد. (بند 2 تعاریف و ضوابط تأسیس مراکز تحقیقاتی مصوب 21/1/1369 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
 
گروه شرکت‌های پیمانکاری: گروه شرکت‌های پیمانکاری شخصی است حقوقی که از همکاری یا مشارکت دو یا چند شرکت پیمانکاری برای اجرای عملیات مربوط به طرح‌های بزرگ به وجود بیاید و شرکت‌های تشکیل دهنده آن در عین حال به طور مستقل شخصیت حقوقی خود را حفظ نماید. (بند ب ماده 2 آیین‌نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع کار به شرکت‌های پیمانکاری ساختمانی تأسیساتی و تجهیزاتی وابسته به بخش خصوصی مصوب 30/2/1360 هیئت وزیران)
 
گروه‌های پزشکی: گروه‌های پزشکی منظور در این آیین‌نامه به شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که از صاحبان حرفه‌های پزشکی تشکیل یافته و طبق مقررات پس از تأیید وزارت بهداری به ثبت برسد. (ماده 2 آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 19 قانون برنامه عمرانی چهارم موضوع اعطای وام جهت خدمات درمانی مصوب 24/4/1347)
 
گره‌ دریایی: گره دریایی عبارت است از سرعت حرکت کشتی بر حسب میل دریایی در ساعت. (ماده 1 قانون حفاظت دریا و رودخانه‌های مرزی از آلودگی با مواد نفتی مصوب 14/11/1354)
 
گزارشگر: خبرنگار موقت یا گزارشگر به شخصی اطلاق می‌گردد که برای مدت محدود (کم‌تر از سه ماه) در ایران توقف داشته باشد. (بند ج ماده 1 از آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت وسائل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب 14/5/1368 هیئت وزیران)
 
گزارش‌ها و مکاتبات: گزارش‌ها و نامه‌های رسمی که با امضای مسئولان دستگاه‌های مندرج در قانون ارسال می‌شوند. (بنــد هـ مـاده1 آییــن‌نـامه اجــرایـی قانــون  ممنوعیت به‌کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 19/2/1378 هیئت وزیران)
 
گواه (واقعه): گواه از لحاظ این قانون کسی است که صحت اظهارات اعلام کننده را گواهی می‌کند. (تبصره 2 ماده 6 قانون ثبت احوال مصوب 16/4/1355)
 
گواهی کشف: تأییدیه‌ای است که توسط وزارت معادن و فلزات پس از اتمام عملیات اکتشافی و کشف کانه به نام دارنده پروانه اکتشاف صادر می‌شود. (بند چ ماده 1 قانون معادن مصوب 23/3/1377)
 
گواهینامه رادیو اپراتوری: گواهی‌نامه رادیواپراتوری اجازه‌نامه است که توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن جهت اشخاص حقیقی برای اشتغال به عملیات رادیو اپراتوری صادر می‌گردد. (ماده 4 آیین‌نامه اجرایی صدور گواهینامه افسری مخابرات کشتی مصوب 31/6/1364 هیئت وزیران)
 

ترمینولوژی (لغتنامه) حقوقی حرف ه

هاشمه: عملی که استخوان را بشکند گرچه جراحتی را تولید نکرده باشد. (بند 6 ماده 186 قانون مجازات اسلامی مصوب 24/9/1361)

هبه: هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می‌کند تملیک کننده را واهب طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می‌گویند. (ماده 795 قانون مدنی)

هدف دیوان محاسبات: هدف دیوان محاسبات کشور با توجه به اصول مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از اعمال کنترل و نظارت مستمر مالی به منظور پاسداری از بیت‌المال از طریق: الف- کنترل عملیات و فعالیت‌های مالی کلیه وزارت خانه‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌هایی که به نحوی از انحا از بودجه کل کشور استفاده می‌کنند. ب- بررسی و حسابرسی وجوه مصرف شده و درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار در ارتباط با سیاسـت‌هـای مـالـی تعیین شـده در بـودجه مصوب با توجه به گزارش عملیاتی و محاسباتی مأخوذه از دستگاه‌های مربوطه. ج- تهیه و تدوین گزارش حاوی نظرات در مورد لایحه تفریغ بودجه و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی. (ماده 1 قانون دیوان محاسبات کشور مصوب 11/11/1361)
 
هدیه یا رشوه: منظور از هدیه یا رشوه مذکور در ماده قبل اعم است از وجه نقد یا مال معین یا هر منفعت نامشروعی که به نحوی از انحا راشی به مرتشی رسانیده باشد قبل از آن که راشی مالی را بلاعوض یا کم‌تر از قیمت معمولی مستقیماً یا غیرمستقیم به مرتشی منتقل یا مالی را گران‌تر از قیمت معمولی از مرتشی خریداری نموده باشد. (ماده 399 اصلاح قسمتی از قانون دادرسی و کیفر ارتش و نسخ بعضی از مواد قانون مجازات عمومی مصوب 18/4/1354)
 
هزینه: هزینه عبارت از پرداخت‌هایی است که به طور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوط صورت می‌گیرد. (ماده 23 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366)
 
هزینه: هزینه عبارت است از پرداخت‌هایی که به ذینفع در قبال انجام تعهد یا به عنوان کمک یا اعانه و هر عنوان دیگری که در بودجه عمومی دولت‌ منظور شده  است صورت می‌گیرد. (ماده18 قانون محاسبات عمومی مصوب 15/10/1349)
 
هزینه: هزینه عبارت است از پرداخت‌هایی که به ذینفع در قبال انجام تعهد یا به عنوان کمک یا اعانه یا هر عنوان دیگری که در بودجه عمومی دولت منظور شده است، صورت می‌گیرد. (ماده 11 آیین‌نامه‌ مالی دانشگاه‌ها مصوب 30/3/1363 هیئت وزیران)

هزینه آزمایش: هزینه آزمایش عبارت است از هزینه‌ای که جهت خدمات آزمایشگاهی به وسیله مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به منظور تشخیص نوع جنس و مشخصات نمونه کالا برای تعیین تعرفه انجام می‌شود و بر اساس نرخ‌های مصوب هیئت وزیران از متقاضی وصول و برای توسعه و تکمیل آزمایشگاه‌های مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی مصرف می‌شود. (از ماده 14 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 20/1/1351)
 
هزینه تحصیل: منظور از هزینه تحصیل موضوع بند ج این ماده اعم است از حقوق و مزایا و هزینه‌های زیست و پوشاک و همچنین سایر هزینه‌هایی که نیروهای مسلح .... به نحوی از انحا برای تحصیل اشخاص موضوع این بند مصرف کرده و مبالغی که به ازای تحصیل آن‌ها نقد پرداخت کرده است. (تبصره 1 قانون اصلاح بند ج ماده 15 قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب 7/10/1352)

هزینه تعرفه‌بندی: ‌هزینه تعرفه‌بندی یا تعرفه بندی توأم با کارشناسی عبارت است از هزینه‌ای که جهت تعیین تعرفه نمونه کالا و اعلام آن بر اساس نرخ‌های مصوب هیئت وزیران از متقاضی وصول و به درآمد متفرقه گمرک منظور می‌شود. (از ماده 14 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 20/1/1351)

هزینه دادرسی: هزینه دادرسی عبارت است از: 1- هزینه برگ‌هایی که به دادگاه تقدیم می‌شود. 2- هزینه قرارها و احکام دادگاه. (ماده 502 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 21/1/1379)

هزینه دادرسی: هزینه دادرسی عبارت است از: 1- هزینه برگ‌هایی که به دادگاه داده می‌شود. 2- هزینه قرارها و احکام. (ماده 681 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)
 
هزینه سفر: منظور از پرداخت هزینه سفر و فوق‌العاده انتقال و مأموریت تأمین هزینه‌هایی است که بر اثر مسافرت و انتقال و انجام مأموریت به پرسنل مربوط تحمیل می‌گردد. (ماده 1 آیین‌نامه پرداخت هزینه سفر و فوق‌العاده انتقال و مأموریت در نیروهای مسلح مصوب 7/11/1354)
 
هزینه‌های اجرایی: هزینه‌های اجرایی عبارت است از: 1- پنج درصد مبلغ محکوم به بابت حق اجرای حکم که بعد از اجرا وصول می‌شود. در دعاوی مالی که خواسته وجه نقد نیست حق اجرا به مأخذ بهای خواسته که در دادخواست تعیین و مورد حکم قرار گرفته حساب می‌شود مگر این که دادگاه قیمت دیگری برای خواسته معین نموده باشد. 2- هزینه‌هایی که برای اجرای حکم ضرورت داشته باشد مانند حق‌الزحمه خبره و کارشناس و ارزیاب و حق حفاظت اموال و نظایر آن. (ماده 158 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1/8/1356)
 
هزینه‌های قابل قبول: هزینه‌های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به شرحی که ضمن مقررات این قانون مقرر می‌گردد عبارت است از هزینه‌هایی که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر باشد. در مواردی که هزینه‌ای در این قانون پیش‌بینی نشده یا بیش از نصاب‌های مقرر در این قانون بوده ولی پرداخت آن به موجب قانون یا مصوبه هیئت وزیران صورت گرفته باشد قابل قبول خواهد بود. (ماده 147 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 3/12/1366)
 
هزینه‌های قابل قبول: هزینه‌های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به شرحی که ضمن مواد این فصل مقرر می‌گردد عبارت است از هزینه‌هایی که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه واقع در ایران در دوره‌ مالی مربوط باشد. (ماده 123 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 28/12/1345)
 
هزینه‌های گمرکی: هزینه‌های گمرکی وجوهی است که میزان و شرایط آن با تصویب هیئت وزیران برای تخلیه و باربری و بارگیری، انبارداری، آزمایش و تعرفه‌بندی، بدرقه کالا و خدمات فوق‌العاده تعیین می‌شود. ترتیب وصول و نحوه مصرف این وجوه طبق آیین‌نامه گمرکی تعیین می‌شود. (ماده 2 قانون امور گمرکی مصوب 30/3/1350)
 
هفته: از نظر احتساب موارد قانونی، سال دوازده ماه، ماه سی روز، هفته هفت روز و شبانه‌روز بیست و چهار ساعت است. (ماده 443 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب 21/1/1379)

هفته: سال دوازده ماه است، مطابق با ماه شمسی است و کسری آن از قرار ماهی سی روز حساب می‌شود، هفته هفت روز تمام و روز بیست و چهار ساعت است. (ماده 612 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 25/6/1318)

هم جوش: منظور از هم جوش فقط فلزات مخلوطی است که در نتیجه گداختن (Fusion) به یکدیگر آمیخته می‌شود. (بند 1 بخش یادداشت‌ها از ماندن اصلاح تعرفه گمرکی مصوب 10/4/1337)
 
هم ردیفان: هم ردیفان کارمندانی هستند که با حقوقی معادل حقوق افسران و درجه‌داران یا افراد استخدام شده و از لحاظ مقررات استخدامی تابع قانون استخدام نیروهای مسلح .... می‌باشند. (بند الف ماده 5 از قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب 30/4/1336)
 
هنرآموز: از این به بعد مدرسه ابتدایی دبستان و معلم آن آموزگار، مدرسه متوسطه دبیرستان و معلم آن دبیر. مدرسه صنعتی هنرستان و معلم آن هنرآموز، هر شعبه از مدارس عالی (فاکولته) دانشکده و مجموع شعب‌ عالیه (اونیورسیته) دانشگاه و معلم مدارس عالیه استاد نامیده خواهد شد. (تبصره ماده 1 قانون اجازه تأسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی مصوب 19/12/1312)

هنرستان: از این به بعد مدرسه ابتدایی دبستان و معلم آن آموزگار، مدرسه متوسطه دبیرستان و معلم آن دبیر. مدرسه صنعتی هنرستان و معلم آن هنرآموز، هر شعبه از مدارس عالی (فاکولته) دانشکده و مجموع شعب‌ عالیه (اونیورسیته) دانشگاه و معلم مدارس عالیه استاد نامیده خواهد شد. (تبصره ماده 1 قانون اجازه تأسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی مصوب 19/12/1312)
 
هواپیما: منظور از هواپیما که در این قانون ذکر می‌شود وسیله نقلیه‌ای است که بتواند در نتیجه عکس‌العمل هوا خود را در فضا نگه دارد. (ماده1 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1/5/1328)

هواپیمای خصوصی: عبارت از هواپیمایی است که گواهینامه صلاحیت پرواز آن مشروط بر عدم استفاده هواپیما در حمل و نقل عمومی صادر شده باشد و برای پروازهای خصوصی بدون قصد انتفاع بازرگانی مورد استفاده قرار گیرد. (ماده 1 لایحه قانونی تعیین بهای خدمات فرودگاهی و پروازی مصوب 21/5/1358 شورای انقلاب)
 
هواپیمای سنگین: منظور از هواپیماهای سنگین وزن مذکور در این ماده هواپیماهایی هستند که وزن کل آن‌ها اعم از هواپیما، تجهیزات، سوخت، روغن، سرنشین، بار و مسافر از یازده هزار و هشتصد و هشتاد و پنج کیلوگرم بیش‌تر باشد. (تبصره 1 ماده 5 از قانون تأسیس شرکت هواپیمایی ملی ایران و مقررات بهره‌برداری هوایی 14/4/1345)
 
هوای آزاد: عبارت است از جو طبیعی زمین و شامل هوای داخل یک محدوده سرپوشیده نمی‌باشد. (بند 3 ماده 1 آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 29/4/2534)
 
هیئت اجرایی: هیئت اجرایی به مجموعه افرادی اطلاق می‌شود که اجرای تصمیمات متخذه در هیئت رهبری و سایر کارهای اجرایی گروه را به عهده دارند. (از تبصره 1 ماده 3 از فعالیت احزاب جمعیت‌ها انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی و اقلیت‌های دینی مربوط به قانون مصوب 7/6/1360 مصوب 30/3/1361 هیئت وزیران)
 
هیئت رهبری: هیئت رهبری به مجموعه افرادی اطلاق می‌شود که تعیین خطمشی کلی گروه به عهده آن‌ها می‌باشد. (از تبصره 1 ماده 3 فعالیت احزاب جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی و اقلیت‌های دینی مربوط به قانون مصوب 17/6/1360 مصوب 30/3/1361 هیئت وزیران)
 
هیئت عالی نظارت: هیئت عالی نظارت، مجمعی است که به منظور تعیین خط‌مشی، ارشاد، هماهنگی و نظارت بر کلیه سازمان‌های صنفی کشور تشکیل می‌گردد و بالاترین مرجع نظارت بر امور اصناف کشور می‌باشد. (ماده 4 قانون اصلاح قانون نظام صنفی مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران مصوب 31/2/1368)
 
هیئت عالی نظارت: مجمعی است که به منظور ارشاد و هماهنگی و نظارت بر کلیه مجامع صنفی کشور تشکیل می‌شود. (ماده 13 لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیئت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌های آن به عمل آمده است مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب)
 
هیئت مؤسس: هیئت مؤسس به افرادی گفته می‌شود که تأسیس گروه به عهده آن‌ها است. (از تبصره 1 ماده 3 فعالیت احزاب جمعیت‌ها انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی و اقلیت‌های دینی مربوط به قانون مصوب 7/6/1360 مصوب 30/3/1361 هیئت وزیران)